Εδώ λαός, εκεί λαός
Ας αφήσουμε κατά μέρος τον φθόνο, την υποκρισία και την καθαρή βλακεία που βγήκαν στην επιφάνεια με αφορμή το τραγικό δυστύχημα με τους τέσσερις νεκρούς. Η περιουσία τους είναι ανεξάντλητη και δεν χάνει ευκαιρία να επιδειχθεί. Είναι ο χρυσός μιας κοινωνίας που έχει χάσει τον μπούσουλα, έχει όμως τρόπους για να «εκφράζεται», ειδικά στον ορνιθώνα του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εκεί όπου η ανωνυμία θεωρείται δημοκρατικό δικαίωμα και η «ψευδωνυμία» σημείο υψηλού δείκτη νοημοσύνης. Παραγνωρίζοντας, βέβαια, το γεγονός ότι ο Διαφωτισμός κατέθεσε στον δυτικό πολιτισμό την ευθύνη της υπογραφής μέσω της επιβολής των πνευματικών δικαιωμάτων. Η κατάργησή τους οδηγεί στην αναίρεση της βασικής αρχής της δημοκρατίας από συστάσεώς της. Η ψήφος είναι ανώνυμη και κρυφή. Η άποψη όμως δεν μπορεί να είναι ανώνυμη. Υποχρέωση του πολίτη είναι η παρρησία.
Ας τα αφήσουμε όμως κατά μέρος όλ’ αυτά, που μέρα με την ημέρα αποδεικνύεται πως συνιστούν το θεμελιώδες πρόβλημα των δημοκρατιών μας, και ας ασχοληθούμε με όσους εξεφράσθησαν επωνύμως. Δύο βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος, ο κ. Μανιός και ο κ. Βαρεμένος, και μία βουλευτής, της οποίας το όνομα μου διαφεύγει ευτυχώς. Τι είπαν λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι; Θα προσπαθήσω να μεταφέρω το απόσταγμα της σκέψης τους με δικά μου λόγια. Είπαν ότι το δυστύχημα ήταν «ταξικό», ότι «όλα είναι πολιτικά», ότι το γεγονός πως υπάρχουν αυτοκίνητα που μπορούν να αναπτύξουν τέτοιες ταχύτητες είναι κι αυτό «ταξικό» και λοιπά παρεμφερή. Ως προς το τελευταίο, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω. Αν θυμάμαι καλά το Μόσκβιτς, το θαύμα της σοβιετικής αυτοκινητοβιομηχανίας, σεβόταν τα όρια ταχύτητας ακόμη και των τότε δρόμων.
Οφείλετε όμως να παραδεχθείτε ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν ικανότητα να μας εκπλήσσουν με τη συνέπεια των απόψεών τους. Αυτό το λέω για όσους ισχυρίζονται ότι δεν είναι πραγματικοί αριστεροί. Οχι, κύριοι. Είναι αριστεροί, και μάλιστα φτιαγμένοι από τα γνήσια υλικά της Αριστεράς. Διότι όταν σε όλες τις δημοκρατίες του πολιτισμένου κόσμου η Αριστερά έχει αναγκαστεί να μετασχηματίσει την αντίληψη που έχει για την πραγματικότητα, στο νοτιότατο άκρο της Βαλκανικής κάποιοι υπερασπίζονται την Ονομασία Προέλευσης της Αριστεράς και της φέτας. Αντιλαμβάνονται δηλαδή τον λαό με τον ίδιο τρόπο που τον αντιλαμβανόταν ο μακαρίτης Δημητρόφ της Γ΄ Διεθνούς ή οι φερέλπιδες νέοι της Πολιτιστικής Επανάστασης στη μαοϊκή Κίνα. Εχουν βέβαια εκσυγχρονισθεί κάπως, για να μη νομίζετε πως πρόκειται για τίποτε démeurés που λένε και οι Γάλλοι – «καθυστερημένος» με την ευρεία σημασία του όρου. Αν ο λαός της Γ΄ Διεθνούς οδηγούσε τρακτέρια και της Πολιτιστικής Επανάστασης μάζευε ρύζι, ο λαός ο δικός τους οδηγεί φτηνά αυτοκίνητα που δεν ξεπερνούν το όριο ταχύτητας.
Η εικόνα που έχουν για τον ταξικό αντίπαλο είναι εφάμιλλη του λαού τους. Οδηγεί ακριβά αυτοκίνητα, που εκ κατασκευής δεν σέβονται τα όρια ταχύτητας και προκαλούν θα- νατηφόρα τροχαία. Πώς ήταν οι καπιταλιστές στον Μπρεχτ και στα σκίτσα του Γκρος; Κοιλαράδες, με φράκο, χρυσή αλυσίδα και πούρο. Στο καφενείο θα μπορούσε η κοσμοαντίληψη αυτού του τύπου να αντιμετωπιζόταν με ενδιαφέρον ως χαριτωμένη, κάπως αφελής, αλλά εν πάση περιπτώσει σαφής και ως εκ τούτου απολύτως κατανοητή. Ομως, όταν ξέρεις πως άνθρωποι που σκέφτονται κατ’ αυτόν τον τρόπο σηκώνουν τα ροζιασμένα από την αξίνα χέρια τους για να ψηφίσουν νόμους του κράτους κι όταν ανοίγουν το στόμα τους κάποιοι κρέμονται από τα χείλη τους και τους ψηφίζουν, αρχίζεις και αναρωτιέσαι μήπως έχεις μπλέξει πολύ πιο άσχημα από όσο νομίζεις.
Η πολιτική ηγεμονία του παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ στηρίχθηκε στο περίφημο «συμβόλαιο με τον λαό». Ο λαός έγινε ιστορικό υποκείμενο και ως υποκείμενο απέκτησε πρόσωπο και χαρακτηριστικά. Ησαν όσοι παλιότερα έμεναν εκτός Δημοσίου λόγω πολιτικών φρονημάτων, η περήφανη αγροτιά, οι εν γένει «μη προνομιούχοι». Για την παραδοσιακή Αριστερά, τον «λαό» τον αποτελούσαν όσοι πολέμησαν στον Εμφύλιο στην πλευρά των κομμουνιστών. Λες και όσοι πολέμησαν με τον Εθνικό Στρατό ή όσοι εσφάγησαν από τους κομμουνιστές δεν ήταν λαός. Ο Παπανδρέου κατάφερε να εκσυγχρονίσει την εμφυλιακή ρητορική και να περιθωριοποιήσει τους γνήσιους εκφραστές της. Η Δεξιά κατάφερε να συνέλθει
Η ψήφος είναι ανώνυμη και κρυφή. Η άποψη όμως δεν μπορεί να είναι ανώνυμη. Υποχρέωση του πολίτη είναι η παρρησία.
μόνον όταν ο Κ. Μητσοτάκης εγκατέλειψε τη ρητορική της παλιάς λαϊκής δεξιάς που είχε υιοθετήσει ο Ευ. Αβέρωφ ως αντιπολίτευση.
Οταν σήμερα μιλάμε για «ελληνικό λαό», τι ακριβώς εννοούμε; Εννοούμε το σύνολο των Ελλήνων, είτε είναι Ελληνες, είτε Αυστραλοί, πλούσιοι, φτωχοί, ανήλικοι ή συνταξιούχοι; Τότε γιατί δεν μιλάμε για Εθνος; Μιλάμε για τις ασθενείς τάξεις; Είναι ο άνεργος, ο ασθενέστερος όλων, πιο λαός από τον μικρομαγαζάτορα που παλεύει να πληρώσει φόρους και δεν μπορεί; Ή μήπως ο «λαός» ταυτίζεται με την «κοινή γνώμη», δηλαδή με την εκάστοτε πλειονότητα τηλεθεατών, καταναλωτών ή ψηφοφόρων; Για τους συνδικαλιστές, λαός είναι τα μέλη του συνδικάτου τους και δεν είναι λαός οι χρήστες των Μέσων Σταθερής Τροχιάς. Για τον Μανιό, λαός είναι όποιος οδηγεί φτηνό αυτοκίνητο. Πιο κάτω σε δείκτη νοημοσύνης, δυσκολεύομαι να βρω.
Εδώ λαός, εκεί λαός, πού είν’ ο λαός; Αλλοι έχουν το χάρισμα του παπά, άλλοι δεν το έχουν. Το χάρισμα λείπει από τον Μιχαλολιάκο, και ας λέει το κόμμα του «Λαϊκός Σύνδεσμος». Το είχε ο Τσίπρα,ς ώσπου να αποδειχθεί ότι είναι καλύτερος στον ρόλο του λαού παρά στον ρόλο του ηγέτη του. Το ζήτημα είναι ότι ο λαϊκισμός, και το παράγωγό του, ο ολοκληρωτισμός, αρχίζει από τη στιγμή που κάποιοι ορίζουν τον λαό ως ξεχωριστό τμήμα της κοινωνίας και επιβάλλουν την εξουσία τους στο όνομά του.