Τουρκικοί ισχυρισμοί για το Αιγαίο
Οπως επιβεβαιώνουν ειδικοί, οι νέες προκλήσεις συνιστούν απλώς μια ανανεωμένη αποτύπωση των πάγιων σχεδιασμών
Την προηγούμενη Πέμπτη, έπειτα από αρκετές εβδομάδες έντασης στο Αιγαίο, ο Tούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είπε σε δημοσιογράφους στην Αγκυρα ότι, μετά το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, η κυβέρνηση Ερντογάν θα ζητήσει «εθνική στάση» όλων των κομμάτων έναντι της Ελλάδας. Η τελευταία εμπειρία «εθνικής στάσης» καταγράφηκε πριν από 22 χρόνια (8 Ιουνίου 1995) όταν η τουρκική Εθνοσυνέλευση εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να προχωρήσει σε πόλεμο εναντίον της Ελλάδας σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπεται από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (πρόκειται για το λατινιστί λεγόμενο casus belli – αιτία πολέμου).
Τα τελευταία επεισόδια στα ελληνοτουρκικά είναι αρκούντως ανησυ- χητικά ως προς την κλιμάκωσή τους, ωστόσο δεν περιέχουν κάποια νέα διεκδίκηση της Αγκυρας στο Αιγαίο. Αντιθέτως, όπως επιβεβαιώνουν οι πλέον ειδικοί, οι νέες προκλήσεις συνιστούν απλώς μια ανανεωμένη αποτύπωση των πάγιων σχεδιασμών στο Αιγαίο και στην Ανατ. Μεσόγειο. Συγκεκριμένα, οι βασικές τουρκικές διεκδικήσεις είναι οι εξής:
«Γκρίζες ζώνες»: Πρόκειται για έναν όρο που έχουν επινοήσει οι Τούρκοι και περιλαμβάνει κάποιες νησίδες και βραχονησίδες τις οποίες διεκδικούν, διότι δεν αναφέρονται ονομαστικά στις Συνθήκες της Λωζάννης (1923) και των Παρισίων (1947), βάσει των οποίων επικυρώθηκε η ενσωμάτωση των περισσότερων νησιών του Ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα. Οι «γκρίζες ζώνες» συνδέονται άμεσα με το casus belli, καθώς μεταξύ των 6 και 12 ναυτικών μιλίων βρίσκονται οι περισσότερες νησίδες που διεκδικεί η Αγκυρα.
Αποστρατιωτικοποίηση νησιών Ανατολικού Αιγαίου: Μόλις την περασμένη Δευτέρα, μια ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας Πρ. Παυλόπουλου στη Ρόδο έγινε αφορμή για ακόμα μία αντίδραση της Τουρκίας, διά του υπουργείου Εξωτερικών, με την οποία υπενθυμιζόταν η πάγια άποψη της Αγκυρας περί αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών του Ανατ. Αιγαίου και των Δωδεκανήσων. Ειδικά στη δεύτερη περίπτωση, η Συμφωνία υπογράφηκε το 1947 υπό το βάρος των πιέσεων της τότε ΕΣΣΔ. Εν συνεχεία, με τη δημιουργία του ΝΑΤΟ, αλλά, κυρίως, την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο, η Ελλάδα έχει τοποθετήσει στα νησιά δυνάμεις Εθνοφυλακής.
Θαλάσσια σύνορα: Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει θαλάσσια σύνορα με την Ελλάδα, παρά μόνον σε δύο σημεία: στο Αιγαίο, τρία ναυτικά μίλια από τις εκβολές του Εβρου, και στην Ανατ. Μεσόγειο μεταξύ Kαστελλόριζου και του ηπειρωτικού όγκου της Ανατολίας.
Υφαλοκρηπίδα: Πρόκειται για το μοναδικό ζήτημα το οποίο η Ελλάδα αναγνωρίζει. Η Αγκυρα θεωρεί ότι τα ελληνικά νησιά δεν έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα. Αντιθέτως, υποστηρίζει ότι τα ελληνικά νησιά αποτελούν εξάρσεις του βυθού του χερσαίου όγκου της Ανατολίας. Με βάση το τουρκικό επιχείρημα, ο βυθός περίπου ημίσεος του Αιγαίου υπάγεται στη δικαιοδοσία της Τουρκίας.
Εναέριος χώρος: Η Ελλάδα έχει 10 ναυτικά μίλια (ν.μ.) εθνικού εναέριου χώρου (ΕΕΧ) τον οποίο και αμφισβητεί η Τουρκία, που αντιτείνει ότι αυτός πρέπει να εφάπτεται με τα 6 ν.μ. των χωρικών υδάτων. Για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα οι περισσότερες παραβάσεις ΕΕΧ πραγματοποιούνταν μεταξύ των 6 και 10 ν.μ. Πλέον, καταστρατηγούνται και τα 6 ν.μ. ενώ έχουν πληθύνει και οι υπερπτήσεις πάνω από ελληνικές νησίδες, με πλέον τακτικές εκείνες που πραγματοποιούνται στο σύμπλεγμα του Φαρμακονησίου και την Παναγιά των Οινουσσών.
FIR: Η Τουρκία υποστηρίζει ότι ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού (χωρίζει το Αιγαίο στη μέση σε έναν νοητό άξονα Ηρακλείου Κρήτης-Καβάλας) η αρμοδιότητα ευθύνης της αεροπλοΐας ανήκει στην Αγκυρα (συγκεκριμένα στην Κωνσταντινούπολη) και όχι στην Αθήνα. Οι συχνές Οδηγίες προς Αεροναυτιλλομένους (NOTAM) αναδεικνύουν αυτή την πραγματικότητα. Πρακτική αποτύπωση αυτής της αμφισβήτησης είναι η είσοδος τουρκικών μαχητικών τα οποία εισέρχονται στον χώρο ευθύνης του FIR Αθηνών, δίχως να υποβάλλουν σχέδια πτήσης.
Ερευνα και διάσωση: Οπως και ο έλεγχος της αεροπλοΐας, η πραγματοποίηση επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης (SAR) δεν συνιστά κυριαρχικό δικαίωμα. Ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση η Τουρκία υποστηρίζει ότι ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού η αρμοδιότητα πραγματοποίησης επιχειρήσεων SAR ανήκει στην Αγκυρα και όχι στην Αθήνα.
Με βάση τις παραπάνω διαφορές και τις υφιστάμενες συνθήκες, γίνεται απολύτως σαφές ότι η Ελλάδα και η Τουρκία είναι αδύνατον να συμφωνήσουν στην οριοθέτηση ΑΟΖ. Ιδιαίτερα στην Ανατ. Μεσόγειο, από τα νότια της Ρόδου (28ος Μεσημβρινός) έως και τα ανοιχτά της Πάφου (32ος Μεσημβρινός), όπου η Τουρκία υποστηρίζει ότι έχει τον απόλυτο έλεγχο, άρα και τα δικαιώματα στη θάλασσα, τη στήλη νερού κάτω από την επιφάνεια, μέχρι και τον βυθό.
H οριοθέτηση ΑΟΖ και η περιοχή από τα νότια της Ρόδου (28ος Μεσημβρινός) έως και τα ανοιχτά της Πάφου (32ος Μεσημβρινός).