Πολλαπλά σχίσματα

Συχνά λέμε ότι η απουσία προόδου, τα μη ορατά βήματα ανάπτυξης, η παράταση της κρίσης είναι που μας καταβάλλουν και μας εμποδίζουν να δούμε ακριβώς τι συμβαίνει και γιατί, ποια είναι η ερεβώδης αρχή και τάξη που μας καταδίκασε στο τάγμα των θυμάτων, τι είναι εκείνο που πλάθει γύρω μας ένα σύμπαν παράταιρο, μουντό, άναρχο, έναν κόσμο με μικρή εμπιστοσύνη στην πρόβλεψη, την κρίση, τη λογική.

Ομως δεν είναι μόνο η επταετής οδυνηρή στασιμότητα. Είναι και ο εθισμός στη διγλωσσία. Η πολυετής εκπαίδευση στα δύο μέτρα και δύο σταθμά, η ταλάντευση ανάμεσα στην αντίληψη περί του δέοντος και στην εσωτερική τάση για μεγιστοποίηση του προσωπικού οφέλους, η κυβερνητική σχιζοφρένεια με την ταυτόχρονη διατήρηση δύο ρόλων, της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Ενα περιβάλλον που ευνοεί τον τυχοδιωκτισμό και το βόλεμα μέσα στο ελληνικής επινόησης νεφέλωμα όπου επιτρεπτό είναι αυτό που μας εξυπηρετεί.

Ωστόσο, πάλι, ούτε μόνο ο βάλτος και η διπλής όψεως ζωής μας, η ναρκισσιστική εκδοχή της ελληνικής «δημοκρατίας» είναι που γεννούν τη βαθιά σύγχυση – και δεν εννοούμε μόνο τη σύγχυση, π.χ. ανάμεσα στα κυβερνητικά στελέχη για την ένταση της λιτότητας (να γιορτάσουμε τη λήξη της ή την έναρξη ενός νέου κύκλου;), την ουσία των μέτρων, το περιεχόμενο και το εύρος των αντιμέτρων, το αν πραγματικά έγινε ένα βήμα και πόσο μεγάλο προς τη συμφωνία. Εννοούμε τη διαμόρφωση γενικών συνθηκών ολοένα και πιο θολών (υπό σύγχυση τελούν δεξιοί και αριστεροί, περισσότερο οι αριστεροί, κλασικοί συντηρητικοί και εκλεκτικοί προοδευτικοί), ολοένα και πιο οριακών και απειλητικών, όπου ανθίζουν η υπεραπλούστευση, η ανασφάλεια, ο φόβος, το μίσος, ένα κοινωνικό πλέγμα όλο και λιγότερο κατανοητό, περισσότερο σαθρό, ανοχύρωτο.

Συμβαίνουν στον κόσμο απρόβλεπτα πράγματα, παράδοξα εκλογικά αποτελέσματα, απώλεια σημείων αναφοράς, προέλαση αντιδραστικών πολιτικών δυνάμεων. Στις κατακερματισμένες σημερινές κοινωνίες, το μόνο γνώρισμα που διαπερνά όλες τις διαχωριστικές γραμμές είναι ακριβώς η σύγχυση· το θαμπό άπειρο, οι ανεπαλήθευτοι «θεοί», το έκδηλο μηδέν.

Ζούμε σε κοινωνίες με πολλαπλά ρήγματα: ανάμεσα στους ευρωσκεπτικιστές και τους φιλοευρωπαίους, τους υπέρ του ευρώ και τους υπέρ της δραχμής, υπέρ της μνημονιακής και της αντιμνημονιακής λογικής, ανάμεσα στις συντεχνίες με διαφορετικά συμφέροντα, τους υπέρμαχους των μεταναστών και τους ξενοφοβικούς, τους λαϊκιστές και τις μειοψηφίες που παίρνουν αποστάσεις από αυτούς, ανάμεσα σε αυτούς που έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από την κρίση και εκείνους που ζουν μέσα σε αυτήν σχεδόν αλώβητοι.

Οσοι έχουν βρεθεί σε θέσεις εξουσίας δεν κατανοούν πόσο τα ρήγματα αυτά διαβρώνουν τη δημοκρατία. Οι καλές προθέσεις, οι πολιτικές θεωρίες, ο αντεστραμμένος ελιτισμός που λέγεται λαϊκισμός δεν οπλίζουν με μέσα αντιμετώπισης του τι συνιστά πραγματική απειλή ούτε προσφέρουν τα εργαλεία για κλείσιμο της κοινωνικής ψαλίδας. Οι τρόποι, ίσως, θα αρχίσουν να διαφαίνονται μέσα από το μοίρασμα εμπειριών, επιχειρημάτων, συναισθημάτων, μετά την αφύπνιση από τους δογματικούς ύπνους μας, την αναψηλάφηση του ποιοι είμαστε.

Αλλωστε, τα πάντα μέσα στον κόσμο, μας επιστρέφουν τα χαρακτηριστικά μας. Και η ίδια η νύχτα δεν είναι αρκετά πυκνή για να μας εμποδίσει να κατοπτρισθούμε πάνω της...

Το μόνο γνώρισμα που διαπερνά τις διαχωριστικές γραμμές είναι η σύγχυση.