Στη μνήμη της Νέλλης
Το Οσκαρ του μυαλού και της καρδιάς μας παίρνει ο Τζιμ Τζάρμους με το «Πάτερσον». «Ποιο “Moonlight” και ποιο “La La Land”;» μονολογεί ο κύριος Γκρι. Οχι ότι δεν απόλαυσε το τεχνικολόρ μιούζικαλ στη σκιά του αστεροσκοπείου Γκρίφιθ (και του έτους 1955, όταν γυριζόταν ακριβώς εκεί ο «Επαναστάτης χωρίς αιτία»), αλλά ο Τζάρμους έχει πάντοτε τον τρόπο να αφηγείται στατικά και από κάτω η κίνηση να είναι αέναη, πυρετική.
Υπάρχει πάντοτε μια ιστορία που πρέπει να ειπωθεί στον Τζάρμους, και όχι μόνον στις ταινίες του με πιο έντονη εξωτερική δράση («Ghost Dog», «Ο νεκρός», «Τσακισμένα λουλούδια» κ.ά.), αλλά και στο «Πάτερσον»: μία εβδομάδα από την καθημερινότητα ενός νεαρού ζευγαριού, και κυρίως ενός οδηγού λεωφορείου που γράφει και διαβάζει ποιήματα. Το πρωινό ξύπνημα, η δουλειά, τα γραψίματα, η βραδινή μπίρα στο γειτονικό μπαρ και πάλι από την αρχή.
«Ξέχασες τον σκύλο», μου επισημαίνει ο κύριος Γκρι. Α, ναι· σωστά. Ο μουντρούχος Μάρβιν. Ενα αγγλικό μπουλντόγκ που ζηλεύει τον Πάτερσον. Σε όλη την ταινία, αφήνεται να εννοηθεί ότι όταν ο Πάτερσον γνώρισε τη Λόρα, τη γυναίκα του, η τελευταία είχε ήδη τον Μάρβιν, ο οποίος δεν έπαψε έκτοτε να ζηλεύει τον Πάτερσον. Μια ζήλια που διαγράφεται στη μούρη του σκύλου, ειδικά στο τέλος της ταινίας, στη διακριτική, αθόρυβη δραματική κορύφωση όπου, με έναν πολύ λεπτό τρόπο από τον Τζάρμους, βλέπουμε τη ζωή να συνεχίζεται και πάλι μέσα σε μια μονοτονία η οποία κρύβει μοναδικές εκρήξεις ποίησης μέσα της. Εάν στο «Ghost Dog» η ποίηση των σαμουράι ακτινοβολούσε μέσα σε έναν κόσμο βίας και στο «Νεκρό» η ποίηση του Ουίλιαμ Μπλέικ συνέτεινε στην υπο- βλητική ατμόσφαιρα ενός τοπίου σχεδόν μεταθανάτιου, εδώ η ποίηση που γράφεται και ακούγεται σε μια επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα είναι μια διαδοχή από ζωές που γεννιούνται συνεχώς, ξανά και ξανά. «Το κορυφαίο ποίημα», λέει ο κύριος Γκρι, «νομίζω ότι το έχει γράψει η μαθήτρια που συναντά μια μέρα ο Πάτερσον, με τα γυναικεία μαλλιά, σαν βροχή πάνω στους γυναικείους ώμους».
«Δεν σε συμπαθώ, Μάρβιν», λέει σε μια σκηνή της ταινίας ο Πάτερσον στο μπουλντόγκ. Ομως το πόσο ανθρώπινα, το πόσο ζεστά και με πόσο λεπτό χιούμορ περνάει ο Τζάρμους όλες αυτές τις οξύνσεις ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα ή ανάμεσα σε ανθρώπους (όπως με το ζευγάρι στο μπαρ), αυτό είναι που χαρακτηρίζει κάθε πτυχή του χαμηλόφωνου, αφηγημα- τικού ποιήματος που είναι το «Πάτερσον».
Την ιδιαίτερη ευαισθησία του Τζάρμους ο κύριος Γκρι εντόπισε και στους τίτλους του τέλους. «Πρώτα διαβάζουμε το όνομα του Ανταμ Ντράιβερ, του τόσο ταλαντούχου αυτού νέου ηθοποιού ο οποίος υποδύεται τον Πάτερσον. Ακολουθεί η γοητευτική Περσίδα Γκολσίφθ Φαραχανί, η Λόρα του φιλμ, και έπεται... ο Μάρβιν. Τον οποίο υποδύεται μια σκυλίτσα, η Νέλλη (φωτ.), βραβευμένη μάλιστα στις Κάννες. Ομως δεν ήταν εκεί για να παραλάβει το βραβείο. Αφού τελειώνουν οι τίτλοι, η αφιέρωση σε καθηλώνει: “Στη μνήμη της Νέλλης”. Οταν ολοκληρώθηκε η παραγωγή, το σκυλί πέθανε από κάποια ασθένεια. Και ο Τζάρμους επέλεξε να αφιερώσει σε αυτό την ταινία».
«Δεν σε συμπαθώ, Μάρβιν», λέει σε μια σκηνή ο Πάτερσον στο μπουλντόγκ.