Η «Ενάτη» του Μπετόβεν άλλαξε τη ζωή μου
Ο μικρός μουσικόφιλος δεν αργεί να έρθει σε επαφή με την κλασική μουσική, η οποία τον καθηλώνει. «Στα 1942 και σε ηλικία δεκαεπτά ετών άκουσα την “Ενάτη” του Μπετόβεν. Εκτοτε η ζωή μου άλλαξε ριζικά. Ενα καινούργιο πάθος είχε δημιουργηθεί, η αγάπη μου για τη συμφωνική μουσική, στην οποία αποφάσισα να αφιερώσω εξ ολοκλήρου τη ζωή μου... Στα 1943 ο Μπαχ, ο Χέντελ και ο Μπετόβεν ήταν οι τρεις μορφές που θα με οδηγούσαν στα άδυτα των αδύτων της αντιστικτικής τέχνης. Είχα στο μεταξύ μπει στην τάξη σύνθεσης του Φιλοκτήτη Οικονομίδη στο Ωδείο Αθηνών, έτσι που σε λιγότερο από δύο χρόνια μπορώ να πω ότι ήμουν απόλυτος γνώστης των μυστικών της μουσικής τεχνικής, με κορυφαίες επιδόσεις στη φούγκα και στην αντίστιξη... Την ίδια εποχή άρχισα τη σύνθεση του πρώτου μου συμφωνικού έργου, της Συμφωνίας αρ. 1, με κείμενα δικά μου, για μεικτή χορωδία και διπλό κουαρτέτο εγχόρδων, με τη σφραγίδα της αντίστιξης. Λίγο αργότερα, από το 1945 έως το 1947, συνέχισα την ίδια πορεία με το “Τρίο”, το “Σεξτέτο” και τα “Πρελούντια για πιάνο”, τελευταίο έργο πριν από τη σύλληψή μου και την πρώτη εκτόπισή μου στην Ικαρία, κάτι που ήταν επόμενο να με κλονίσει συθέμελα».
Μόλις ένα χρόνο αργότερα, ο Μίκης Θεοδωράκης εκτοπίζεται για δεύτερη στην Ικαρία και από εκεί στη Μακρόνησο, όπου βρίσκει ξανά καταφύγιο στη μουσική. «Στην πραγματικότητα, θεωρούσα τον εαυτό μου προνομιούχο που μπορούσα να ζω αυτήν τη διπλή ζωή, να σκύβω πάνω απ’ το πεντάγραμμο και ως διά μαγείας να σβήνω τον αποκρουστικό κόσμο των ανθρώπων και να ξαναβρίσκω τον κόσμο των μαγικών ήχων με μοναδικό αποδέκτη τον ίδιο τον εαυτό μου».
Στα χρόνια της ωριμότητας, ο Μίκης Θεοδωράκης αποφασίζει να συνδυάσει τις επιρροές από την ευρωπαϊκή συμφωνική μουσική, την οποία σπούδασε συστηματικά στο Παρίσι, με τον ελληνικό λόγο, μελοποιώντας ποιήματα και συνθέτοντας τραγούδια. Τέτοιου είδους απόπειρες είχαν ως αποτέλεσμα «την αποβολή μου στην ουσία και στην πράξη, από τους οπαδούς και των δύο παρατάξεων. Για τους πρώτους είμαι αιρετικός, γιατί θαυμάζω και εφαρμόζω τις τεχνικές της ευρωπαϊκής μουσικής, για τους δεύτερους επίσης θεωρούμαι αιρετικός, γιατί θαυμάζω και γράφω κι εγώ ο ίδιος έργα έντεχνης λαϊκής ελληνικής μουσικής», υποστηρίζει, διευκρινίζοντας ότι η αρνητική κριτική ελάχιστα επηρέασε τις επιλογές του. «Ηθελα να σμίξουν με το μεγάλο ελληνικό κοινό τρία στοιxεία: Πρώτον, η ποίηση, δεύτερον, η μουσική που πηγάζει μέσα από την ποίηση και, τρίτον, οι δημιουργοί (ο ποιητής και ο συνθέτης) μαζί με τους ερμηνευτές. Ποίηση-μουσική-δημιουργοί και λαός ενώπιος ενωπίω. Και προπαντός, εκτός των τειχών. Δηλαδή εκτός του αθηναϊκού τριγώνου Κολωνάκι - Ομόνοια - Σύνταγμα».
«Ηθελα να σμίξουν με το μεγάλο ελληνικό κοινό τρία στοιxεία: Πρώτον, η ποίηση, δεύτερον, η μουσική που πηγάζει μέσα από την ποίηση και, τρίτον, οι δημιουργοί (ο ποιητής και ο συνθέτης) μαζί με τους ερμηνευτές».