Τα χρήματα, η ευτυχία και... η σοκολάτα
Βρετανίδα ψυχολόγος αποκαλύπτει νέες πτυχές της σχέσης μας με τον πλούτο
Το χρήμα φέρνει την ευτυχία, αλλά ταυτόχρονα την καταστρέφει. Η Βρετανίδα ψυχολόγος και συγγραφέας βιβλίου για τη σχέση των ανθρώπων με το χρήμα, Κλόντια Χάμοντ, εξέθεσε στο γερμανικό περιοδικό Spiegel πολλές πτυχές της δύσκολης αυτής σχέσης. Κάποιες τις γνωρίζουμε, αλλά δεν ξέρουμε ότι έχουν τεκμηριωθεί και επιστημονικά, ενώ άλλες προκαλούν έκπληξη.
Γνωρίζατε, παραδείγματος χάριν, ότι η απόλαυση της σοκολάτας μειώνεται αν αυτός ή αυτή που την καταναλώνει έχει δει προηγου-
Γνωρίζατε ότι η απόλαυση της σοκολάτας μειώνεται αν αυτός που την καταναλώνει έχει δει προηγουμένως φωτογραφίες χαρτονομισμάτων;
μένως φωτογραφίες χαρτονομισμάτων; Οτι η παρακολούθηση εικόνων της φύσης ικανοποιεί τους ανθρώπους λιγότερο όταν είναι πλούσιοι; Και ότι δεν έχουν μόνον οι άνθρωποι δυσκολία να παραχωρούν αυτό που θεωρούν ότι τους ανήκει, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τους πιθήκους;
«Εχει παρατηρηθεί ότι, στο εσωτερικό μιας κοινωνίας, αυτοί που έχουν μεγαλύτερο εισόδημα είναι πιο ευχαριστημένοι από αυτούς που κερδίζουν λιγότερα. Αλλά φυσικά υπάρχουν καταθλιπτικοί εκατομμυριούχοι και τρισευτυχισμένοι φτωχοί», λέει η Βρετανίδα ψυχολόγος. «Η επίδραση του χρήματος στην ευτυχία είναι πολύ μικρότερη απ’ όσο φανταζόμαστε».
Διάφορες μελέτες έχουν επιχειρήσει να προσδιορίσουν ποιο είναι το εισόδημα πάνω από το οποίο είναι κανείς ικανοποιημένος. «Είναι ένα ποσό που μας γλιτώνει από το άγχος της εξόφλησης των λογαριασμών μας», λέει. Παλαιότερες μελέτες στις ΗΠΑ έθεταν το όριο αυτό στις 20.000 δολάρια ετησίως, άλλες το απογείωσαν στις 500.000 δολάρια, ενώ οι πιο πρόσφατες έρευνες τοποθετούν το «μαγικό» κατώφλι στις 75.000 δολάρια ετησίως.
Εκτός φυσικά και αν κακομάθουμε, αν δηλαδή υποκύψουμε σε αυτό που η ψυχολογία ονομάζει «ηδονιστική προσαρμογή». «Εχει παρατηρηθεί σε ανθρώπους που κερδίζουν το λαχείο ή κληρονομούν ξαφνικά μεγάλα ποσά ότι αρχίζουν να απολαμβάνουν μόνο τα καλύτερα και δεν τους ικανοποιούν πια τα πράγματα που προτιμούσαν έως τότε, π.χ. το αγαπημένο τους σάντουιτς ή μια κούπα τσάι», λέει η Χάμοντ. «Ερευνες έδειξαν ότι για να απολαύσει κανείς ένα κομμάτι σοκολάτα, το κρατάει στο στόμα του 45 δευτερόλεπτα. Αν όμως δει κανείς πρώτα μια φωτογραφία με χρήματα, ο χρόνος μειώνεται στα 32 δευτερόλεπτα», σημειώνει.
«Παιχνίδι» τραπεζικών
Η συγγραφέας έχει ασχοληθεί με το ζήτημα της απληστίας χωρίς όρια. Ζώντας στο Λονδίνο, η Χάμοντ γνωρίζει το «παιχνίδι» των τραπεζικών όταν βγαίνουν μαζί το βράδυ έπειτα από μια ολόκληρη ημέρα καρφωμένοι στα μόνιτορ. Το παιχνίδι λέγεται «show all» και σημαίνει «δείξ’ τα όλα», όπου όλα είναι το περιεχόμενο του πορτοφολιού τους. Ανοίγουν ο καθένας το πορτοφόλι και όποιος έχει περισσότερα κερδίζει μεν, αλλά υποχρεώνεται να τα μοιράσει στους υπόλοιπους. «Σε αυτούς τους κύκλους το χρήμα παύει να είναι πραγματικό, είναι απλώς ένα μέτρο της επιτυχίας τους. Το σλόγκαν τους είναι “γιατί να έχει κανείς ένα γιοτ όταν μπορεί να έχει τρία;”».
Το πώς αισθάνονται οι κερδισμένοι του «show all» δεν έχει ερευνηθεί, έχει όμως ερευνηθεί τι είναι αυτό που προξενεί μεγαλύτερη ευτυχία, «η δαπάνη για ίδιον όφελος ή προς όφελος τρίτου;». Η ομάδα της καθηγήτριας Ψυχολογίας Ελίζαμπεθ Νταν από το Βανκούβερ έδινε στους περαστικούς τυχαία είτε 5 είτε 20 δολάρια. Στους μισούς ειπώθηκε ότι πρέπει να τα ξοδέψουν για τον εαυτό τους και στους άλλους μισούς ότι πρέπει να τα ξοδέψουν για να κάνουν χαρούμενο κάποιον άλλο. Εν συνεχεία, συμπλήρωσαν τυποποιημένα ερωτηματολόγια με τα οποία μετριέται η διάθεση. «Πολύ καλύτερα ένιωθαν οι άνθρωποι που είχαν κάνει κάτι για κάποιον άλλο, ενώ το ύψος του ποσού δεν είχε καμία επίδραση στα αποτελέσματα της έρευνας», σημειώνει η Χάμοντ.
Τέλος, έρευνα με «πειραγμένη» Monopoly, στην οποία ένας παίκτης ξεκινούσε με περισσότερα χρήματα και κάθε φορά που περνούσε από την αφετηρία έπαιρνε περισσότερα από τους άλλους, έδειξε ότι, όπως και στην πραγματική ζωή, αυτοί που σάρωσαν την παρτίδα δεν είπαν ότι το παιχνίδι ήταν «στημένο» υπέρ τους, αλλά ότι οι ίδιοι ήταν πολύ τυχεροί και ικανοί.