Η σαιξπηρική διαθήκη και τρία ιερά τάματα
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ Διαθήκη – 25 Μαρτίου 1616
εκδ. Αγρα, σελ. 16 εκδ. Περισπωμένη, σελ. 24
δεμένα με κλωστή, προσεγμένα με την ιδιότυπη μανία ενός παραδοσιακού τυπογράφου – αναμνηστικά και καθόλου μνημόσυνα, τα τέσσερα όλα κι όλα ποιήματα. Ο Διονύσης Καψάλης και ο Αντώνης Ζέρβας συσκευάζουν σε ντελικάτα «δοχεία», αντιστοίχως, ένα ποίημα για τον Σαίξπηρ και τρία μεταφρασμένα ποιήματα: του Σέξτου Προπέρτιου, του Ουίλιαμ Ουόρντσουορθ και του Φίλιπ Λάρκιν.
Ο Διονύσης Καψάλης αναλαμβάνει τον ρόλο εκείνου που θα συνοψίσει τον «γλυκό κύκνο του Αίηβον». Μέσα σε ελάχιστες σελίδες, έχουμε μπροστά μας δύο διαθήκες: εκείνη που άφησε ο Σαίξπηρ στους οικείους του και εκείνη που άφησε σε όλους τους υπόλοιπους. Ο ποιητής διψάει να μας δείξει ότι ο Σαίξπηρ πράγματι «υπήρξε» (δική του η έμφαση)· ότι, όπως κι εκείνος, περπάτησε στο ίδιο Λονδίνο, αντίκρισαν τον ίδιο Τάμεση, έζησαν στον ίδιο κόσμο, τον δικό μας, ο οποίος «όπως είναι,/ ακόρεστος στον πόνο και στο δάκρυ,/ μπορεί να πλάσει κάποτε ταλέντα/ σαν τον φτωχό ετούτο θεατρίνο/ από το Στράτφορντ».
Ο Καψάλης κυρίως αποτίει φόρος τιμής στους τρεις φίλους του Σαίξπηρ, τον Τζον Χέμινγκς, τον Χένρι Κοντέλ και τον Ρίτσαρντ Μπέρμπετζ, στους οποίους αφήνει, στη διαθήκη του, «σελίνια εικοσιέξι κι οκτώ πένες/ για ν’ αγοράσουν ένα δα- χτυλίδι». Διότι «φορώντας ένα δαχτυλίδι πένθους/ στον μέσο τους, όπως συνηθιζόταν,/ θα φρόντιζαν μετά να εκδοθούν/ σε σχήμα folio όλα τα έργα/ του συνεταίρου κι ακριβού τους φίλου/ Guiliamus filius Johannes Shakspere/ όπως τον μνημονεύει η βάπτισή του».
Διαβάζοντας τα «Τρία ποιητικά προσκυνήματα» (σε μετάφραση) του Αντώνη Ζέρβα, αναδύθηκε το ερώτημα, κάπως ενοχλητικό για έναν αναγνώστη την ώρα που διαβάζει: είναι ποίηση η μετάφραση ποίησης; Μια εκκωφαντική κατάφαση έρχεται κατευθείαν από τις «τρεις στιγμές ιερού προσκυνήματος στην ύπαιθρο ανά τους αιώνες», όπως λέει ο Ζέρβας. Και το επιτυγχάνει, μάλιστα, αφενός, με την επιλογή των τριών ποιητών και, αφετέρου, με τον τρόπο που προσέγγισε το μοναδικό βάθος των τριών ποιημάτων (a propos, η έκδοση είναι δίγλωσση).
Η ύπαιθρος, πάντως, των τριών ποιητών είναι ένα εκπληρούμενο ιερό τάμα – διπλό κι αυτό, όπως η «Διαθήκη»: πρώτον, προς το «επίδικο» πρόσωπο του ποιήματος και, δεύτερον, προς την αποδοχή της μετάφρασης ποίησης ως πρωτογενούς ποίησης, η οποία συνοψίζεται –ας μας επιτραπεί– στην ιδιοφυή μετάφραση του «healing thoughts» ως «λυτήριες σκέψεις».
ΑΝΤΩΝΗ ΖΕΡΒΑ Τρία ποιητικά προσκυνήματα