Το σκληρό παιχνίδι ΗΠΑ - Τουρκίας και η Ελλάδα
ΗΤουρκία μάς απασχολεί συνεχώς –δικαιολογημένα– με διμερή θέματα, με τη γενικευμένη επιθετικότητά της και με το κυπριακό ζήτημα. Το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όμως, θα κριθεί από κινήσεις σε άλλη σκακιέρα, αυτή των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών. Η επίσκεψη του νέου υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον στην Αγκυρα την περασμένη εβδομάδα ανέδειξε τα αγκάθια μεταξύ των δύο χωρών, αποκάλυψε το σκληρό παιχνίδι που παίζουν και οι δύο και δεν απέκρυψε τον κίνδυνο να διαρραγούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο συμμάχων στο ΝΑΤΟ. Οι εξελίξεις αυτές θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό και τις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία και με τις ΗΠΑ.
Το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου στην Τουρκία και η μάχη για την κατάληψη της Ράκας, «πρωτεύουσας» του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους στη βόρεια Συρία, θα έχουν σοβαρές συνέπειες για όλη την περιοχή. Είτε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πετύχει να καθιερωθεί πανίσχυρος πρόεδρος είτε υπερισχύσουν τα «όχι», η Τουρκία θα έχει αλλάξει κεφάλαιο. Εάν επικρατήσει εύκολα, ο Ερντογάν θα εκλάβει την ψήφο ως λευκή επιταγή να δρα χωρίς έλεγχο, ενώ εάν η διαφορά είναι μικρή ή ο Τούρκος πρόεδρος χάσει το στοίχημα, αναμένεται μεγαλύτερη ένταση. Είναι πιθανόν ο Τούρκος πρόεδρος να επαναλάβει την τακτική του μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων του 2015 και να αυξήσει την ένταση μεταξύ πολιτών ώστε να πετύχει αυτά που θέλει. Η Τουρκία της 17ης Απριλίου θα είναι ακόμη πιο διχασμένη και εύφλεκτη απ’ ό,τι είναι σήμερα.
Η κατάληψη της Ράκας, επίσης, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την Τουρκία. Ο Ερντογάν επένδυσε το μέλλον του στην επαναφορά του πολέμου εναντίον των Κούρδων αυτονομιστών, με τους οποίους η κυβέρνησή του (με δική του πρωτοβουλία) είχε προχωρήσει σε ειρηνευτικές συνομιλίες. Τώρα, όμως, οι Κούρδοι του Βορείου Ιράκ, με τους οποίους η Τουρκία είχε καλές σχέσεις τα τελευταία χρόνια, προχωρούν σε δημοψήφισμα με στόχο να αποκτήσουν ανεξαρτησία. Την ίδια ώρα, και οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν συμμαχήσει με τους Κούρδους της Συρίας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, παρά τη σθεναρή διαφωνία της Τουρκίας. Η Αγκυρα αποκαλεί τρομοκράτες τους Κούρδους της Συρίας, καταγγελία που οι ΗΠΑ δεν υιοθετούν, παρά το γεγονός ότι και οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. έχουν κατατάξει τους αυτονομιστές Κούρδους της Τουρκίας (ΡΚΚ) ως τρομοκρατική οργάνωση. Η Τουρκία, με άλλα λόγια, αντιμετωπίζει έντονο κουρδικό πρόβλημα εντός και εκτός συνόρων – χωρίς καμία στρατηγική πέρα από την απαίτηση η διεθνής κοινότητα να εγκαταλείψει αυτούς που έχουν αποδείξει ότι είναι οι πιο αξιόπιστοι σύμμαχοι εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Στο τέλος, η μόνη επιλογή της Αγκυρας στο κουρδικό ζήτημα θα είναι να βρει πώς θα υποχωρήσει με τις λιγότερες δυνατές απώλειες.
Στην Αγκυρα την Πέμπτη, ο Τίλερσον δεν ενέδωσε στις τουρκικές πιέσεις να μη συμμετάσχουν Κούρδοι στην απελευθέρωση της Ράκας. «Σήμερα συζητήσαμε τις επιλογές μας. Είναι δύσκολες επιλογές», είπε σε κοινή συνέντευξη με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, έπειτα από συνάντηση με τον Ερντογάν. Ενδεικτικό του τοξικού κλίματος, σύμφωνα με τον συνήθως καλά πληροφορημένο ιστότοπο Al-Monitor, είναι ότι ο Ερντογάν απέκλεισε από τη συνάντηση τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Αγκυρα Τζον Μπας (John Bass), καθώς και τον Μπρετ Μακ Γκερκ (Brett McGurk), ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ στη συμμαχία κατά του Ισλαμικού Κράτους, σε ένδειξη δυσαρέσκειας. Ούτε στο άλλο φλέγον θέμα, του αιτήματος για την έκδοση του αυτοεξόριστου ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, είδε φως η Αγκυρα. Λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη Τίλερσον, μάλιστα, οι τουρκικές αρχές άφησαν να διαρρεύσει στον Τύπο φήμη ότι το προξενείο των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη είχε τηλεφωνική επικοινωνία με σύμβουλο του Γκιουλέν, τον οποίο οι Τούρκοι κατηγορούν ως σύνδεσμο με στρατιωτικούς που εμπλέκονται στο αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Την ίδια ώρα, οι Τούρκοι είναι έξαλλοι που την περασμένη Δευτέρα οι Αμερικανοί συνέλαβαν τον αντιπρόεδρο της κρατικής τράπεζας Halkbank, Μεχμέτ Χακάν Ατίλα, με την κατηγορία της παραβίασης των κυρώσεων εναντίον του Ιράν σε συνεργασία με τον επιχειρηματία Ρέζα Ζαράμπ, ο οποίος είχε στενές σχέσεις με την κυβέρνηση Ερντογάν και συνελήφθη στις ΗΠΑ πέρυσι.
Το παιχνίδι μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας είναι σκληρό και ίσως οδηγήσει σε ρήξη. Η ένταση μεταξύ Αγκυρας και πολλών ευρωπαϊκών χωρών, επίσης, καθώς και όσα συμβαίνουν εντός Τουρκίας και στα σύνορά της, φέρνει την Ελλάδα αυτομάτως στην πρώτη γραμμή εξελίξεων. Θα υπάρξουν ευκαιρίες για την εμβάθυνση συμμαχιών που θα βελτιώσουν την ασφάλεια της χώρας και θα βοηθήσουν την οικονομία. Οι κίνδυνοι, είτε από απροσεξία είτε από ιδεοληψία, είναι εξίσου μεγάλοι.