Η «Θεία Κωμωδία» στη σκηνή της Στέγης
«Θεία Κωμωδία» στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών από την ομάδα Vasistas
«Και από κει βγήκαμε να ξαναδούμε τ’ άστρα»: η «Θεία Κωμωδία» στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση από τη σκηνοθέτιδα Αργυρώ Χιώτη και την ομάδα Vasistas.
«Σιωπηλοί και μόνοι κι ασυντρόφευτοι πηγαίναμε, ο ένας μπροστά κι ο άλλος ξοπίσω, όπως πηγαίνουν οι καλόγεροι σε δρόμο». Υποκριτές με ροδάκια στα πόδια στροβιλίζονται στη δίνη των λέξεων του Δάντη, ενώ επί σκηνής παίζει ζωντανά ένα κουαρτέτο εγχόρδων.
Σάββατο του Λαζάρου. Σε ένα βιομηχανικό χώρο στο Μοσχάτο. Αδειος, γκρίζος, ουδέτερος. Μόνο το φως εισβάλλει και αρχίζει να στήνει το σκηνικό: Κόλαση, Καθαρτήριο, Παράδεισος. Αυτά τα διατρέχουμε μαζί με τους ηθοποιούς. Σε άσπρο και μαύρο, πάνω στον άχρωμο καμβά. Εκείνοι σε πατίνια στο υποτυπώδες σκηνικό της πρόβας, εμείς στο αδιαχώριστο παρασκήνιο: ένα τραπέζι με τα υπάρχοντα των συντελεστών να υπενθυμίζει την πραγματική ζωή κι ένα βάζο με κλωνάρια από ανθισμένες κουτσουπιές από την άνοιξη που βράζει και μας φέρνει στο πέρασμα, το Πάσχα, που κυοφορείται και διανοίγεται μέσα στον καθένα.
Ο Δάντης ξεπροβάλλει από τη μεσαιωνική του αχλύ, ανοίγοντας τον φεγγίτη προς την Αναγέννηση, διαπερνά τους αιώνες κι έρχεται μπροστά σου να σου θέσει τα ερωτήματα. Τι ’ναι ζωή, τι μη ζωή και τι τ’ ανάμεσό τους. Αυτή τη φορά, με την κουστωδία των υποκριτών να στροβιλίζεται με ροδάκια εμπρός σου. Η τεχνολογία στην υπηρεσία της ενέργειας και κυρίως της ποίησης. Ενα απροσπέλαστο κείμενο για το ευρύ κοινό, η «Θεία Κωμωδία» λίγο πριν ανέβει στην κεντρική σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
Η σκηνοθέτης Αργυρώ Χιώτη δίνει οδηγίες αθόρυβα σχεδόν ψιθυριστά, γνέφοντας και υποδεικνύοντας. Υπό το άγρυπνο βλέμμα φροντίδας του δραματουργού της παράστασης, του ποιητή και μεταφραστή Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου, δημιουργού του έργου «Σύσσημον ή Τα κεφάλαια». Η ορχήστρα κουρδίζεται –και κυριολεκτικά, αφού επί σκηνής παίζει ζωντανά ένα κουαρτέτο εγχόρδων– και η ομάδα των Vasistas από 22 Απριλίου έως 7 Μαΐου «ρολάρει» πάνω και μέσα από τις λέξεις του Δάντη, του Εντγκαρ Λι Μάστερς, του Εζρα Πάουντ, τις μουσικές του Φίλιπ Γκλας και του Στιβ Ράιχ. Ο διάλογος
Ο ήρωας καταβυθίζεται μόνος ζωντανός στο μελαγχολικό ταξίδι του. Συναντά τον Ρωμαίο ποιητή Βιργίλιο, ας πούμε τη δική του σκιά, και αρχίζουν ένα διάλογο με τα πεθαμένα όνειρά τους, τις προσδοκίες, τις χαρές, τις χαμένες ή κερδισμένες μάχες τους, τις λύπες, εντέλει όλα εκείνα που συνιστούν την κόλαση και τον παράδεισο μέσα στην ψυχή του ανθρώπου. Ενα διάλογο διακειμενικό και διαχρονικό, μια μεφιστοφελική διαπραγμάτευση υπαρξιακής ενηλικίωσης: ποιο είναι το κόστος για ό,τι αποκτάς, γίνεσαι, αφήνεις πίσω σου. Θυμίζει παράλληλο προσωπικό μονόλογο, ένα tango μισό, παράλυτο που ψάχνει ταίρι για να στηριχτεί. Το άλλο μισό πρέπει να το βρει και να το συμπληρώσει ο θεατής.
Η παράσταση χειμαρρώδης, μελετημένη υπερπλούσια, είναι ένας στροβιλισμός ποιητικών ροών. Πρέπει να σταθείς ακίνητος, αλλά όχι αμετακίνητος μέσα σου, να καταφέρεις να καταλαγιάσουν τα κύματα που σου ξυπνάει, προκειμένου να κατασταλάξουν τα λόγια, να φιλτράρεις τα δικά σου ωφέλιμα, να αφεθείς στην κίνηση και τη δίνη που συνεπαίρνει και να βγεις απ’ αυτό το παιχνίδι φρέ- σκος, καινούργιος και λίγο πιο έτοιμος να βλέπεις τη ζωή σου και κυρίως να τη ζεις.
Η Βεατρίκη, η αγαπημένη του ποιητή, θα αναδυθεί· το νόημα της αγάπης, της ζωής, της αλήθειας ζητάει δικαίωση. «Σιωπηλοί και μόνοι κι ασυντρόφευτοι πηγαίναμε, ο ένας μπροστά κι ο άλλος ξοπίσω, όπως πηγαίνουν οι καλόγεροι σε δρόμο». Η σκηνική δημιουργία και δράση –ακόμη και οι ήχοι από τα πατίνια πατούν πάνω σε αρμονικές γραμμές– σε βάζει στο κείμενο, σε μυεί στο σκηνοθετικό, δραματουργικό όραμα και στην πορεία σε ξαναβγάζει έξω στο δικό σου απόσταγμα, καταστάλαγμα. Δίνει μια ελευθερία που προσιδιάζει σε αυτή της λογοτεχνίας, μόνο που το επιτυγχάνει με έναν άλλον ιδιότυπο τρόπο, που μοιάζει με χοροθέατρο, αλλά τελικά είναι κάτι άλλο, δικό του. Μια performance που επιτρέπει στην ποίηση και στις λέξεις να κινηθούν, να πλανηθούν στον χώρο και στον άχρονο χρόνο, χάρη στην ταχύτητα και στο πάγωμά της.
Η ομάδα Vasistas –που στα γαλλικά σημαίνει φεγγίτης– πραγματικά στηρίζοντας ο ένας τον άλλον υποδειγματικά πάνω στη σκηνή, χωρίς να χάνουν τη μοναδικότητα και την προσωπικότητά τους, σκαρφαλώνουν, φτάνουν στον φεγγίτη και τον ανοίγουν για να δούμε το φως, όποιο φέρει ο καθένας και είναι σε θέση να αναγνωρίσει εντέλει. Μια ξεχωριστή αισθητική εμπειρία, που ο καθένας μπορεί να νοηματοδοτήσει για τον εαυτό του.