Βρίζοντας το κοινό...
Δημοσιογράφοι και πολίτες έχουν και οι δύο μερίδιο ευθύνης στην προώθηση ανεξάρτητων και πλουραλιστικών μέσων ενημέρωσης, ανοικτών συστημάτων επικοινωνίας.
Τρεις Απριλίου του 2017, παρουσιάστρια τηλεοπτικού κεντρικού δελτίου ειδήσεων: «Η πολύ σοβαρή εφημερίδα Handelsblatt, η οποία, θα λέγαμε, αντιπροσωπεύει τη γερμανική ελίτ, φέρνει στο προσκήνιο το κούρεμα του ελληνικού χρέους όπως είχε γίνει το 1953 με τη Γερμανία. Δεν είναι τυχαία αυτή η παρέμβαση της Handelsblatt».
Τέσσερις Απριλίου 2017, η ίδια παρουσιάστρια στο ίδιο δελτίο: «Παρέμβαση να την πω; Διαμεσολάβηση να την πω; Προειδοποίηση να την πω; Πάντως, η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt βγήκε υπέρ του Γ. Στουρνάρα...». Ακολουθεί ο εξής διάλογος: Συμπαρουσιαστής: «Πού εκδίδεται;». «Στη Φρανκφούρτη». «Που είναι η έδρα του Σόιμπλε. Ευχαριστώ, δεν θέλω τίποτ’ άλλο...».
«Είναι και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκεί, άρα είναι η έδρα του Ντράγκι, για να το πω πολιτικά...». «Και του Σόιμπλε». «Το Βερολίνο είναι η Μέρκελ, ο Σόιμπλε είναι Φρανκφούρτη».
Το παραπάνω στιγμιότυπο αποτυπώνεται σε βίντεο, κυκλοφορεί και ανεβαίνει σε ένα «λογαριασμό» χρήστη. Ακολουθούν σχόλια, εκ των οποίων ιδού δύο ενδεικτικά του περιεχομένου τους: «Δεν κατάλαβα σε τι διαφωνείτε; Από αυτά που είπαν; Αν έχετε καλύτερη πληροφόρηση γιατί δεν τη γράφετε εδώ;» και «Σιγά μη σας λυπηθούμε κιόλας, τους δημοσιογράφους, ουστ!!!». Υπάρχουν βέβαια πολύ χειρότερες δημοσιογραφικές στιγμές όπου αποτυπώνονται η αντιφατικότητα, η αυθαιρεσία των συμπερασμάτων, η καφενειακή και υποτιμητική προς το κοινό δημοσιογραφική στάση, όπως υπάρχουν και πολύ χειρότερα σχόλια αναγνωστών. Ακόμη όμως κι αν αναφέρονταν όλα, θα καταλήγαμε στο ίδιο συμπέρασμα: Τα νέα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα εγκαινίασαν ένα «συνεταιρισμό» ερήμην, κατ’ αρχάς, «των συνεταίρων», δημοσιογράφων και πολιτών. Δύσκολο να πει κανείς ποια από τις δύο ομάδες δεν έχει αντιληφθεί ακόμη το εύρος και το βάθος του ρόλου της και άρα το βάρος των αποτελεσμάτων των παρεμβάσεών της. Δύσκολο επίσης να καθοριστεί ο βαθμός της αδυναμίας και φυσικά της συνειδητής πρόθεσης. Ενα πρόβλημα ωστόσο παραμένει κοινό και για τις δύο ομάδες: Τόσο η παραγωγή όσο και η κατανάλωση ειδήσεων δεν είναι αυτό που ήταν. Οι νέες αναγκαιότητες που προκύπτουν από τις εξελίξεις του Διαδικτύου δημιουργούν έναν νέο κοινό τόπο όπου οι δημοσιογράφοι, απαξιωμένοι και πολλάκις άνεργοι, ύστερα από όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν αυτιστικά γοητευμένοι από τους εαυτούς τους και την ιδιότυπη σχέση με κάθε είδους εξουσία, συναντώνται με τους πολίτες, οι οποίοι κρατούν με πείσμα τη θέση του ανόητου καταναλωτή και ανεύθυνου παιδιού, αιώνιου κατήγορου των ΜΜΕ. Ο κοινός τόπος παρέχει κώδικα συνεννόησης και συνεργασίας προς το κοινό συμφέρον: ονομάζεται news ή ευρύτερα media literacy και στα ελληνικά «Παιδεία στα Μέσα» αλλά, όπως σε κάθε «ασθένεια», χρειάζεται η συνεργασία του ασθενούς αφού βεβαίως προηγηθεί η συνειδητοποίηση της κατάστασης. Η συνειδητοποίηση, δηλαδή, ότι δεν αρκεί να ξέρουμε –και μάλιστα αποσπασματικά– τις τεχνικές δυνατότητες του smart phone, του email, του Facebook, του Twitter, αλλά ότι πρέπει να διαθέτουμε, ως δημιουργοί και καταναλωτές, «την ικανότητα κριτικής πρόσβασης, ανάλυσης, αξιολόγησης και επικοινωνίας των μηνυμάτων των μέσων». Είτε είμαστε δημοσιογράφοι είτε –ή κυρίως– όταν είμαστε πολίτες. Διότι και οι δύο πλέον δημιουργούν δημοσιογραφικό περιεχόμενο, επικοινωνούν τις απόψεις τους, επηρεάζουν αποφάσεις. Είτε αυτά κυκλοφορούν πρωτογενώς είτε με «μοίρασμα» και «κοινοποιήσεις», από τη στιγμή που υπάρχουν τα εργαλεία, η ικανότητα ελέγχου της αξιοπιστίας εκ μέρους των πολιτών αποκτά παρόμοια βαρύτητα με τη δημοσιογραφική αξιοπιστία καθαυτή. Η υπαρκτή δυνατότητα διεκδίκησης δεν αφήνει περιθώρια στο «δεν μπορώ» αλλά στο «δεν θέλω» ή όπως έγραψε το 2006 ο Douglas Kellner: « Η παιδεία στα μέσα και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης γύρω από αυτά δεν αποτελεί επιλογή – Critical media literacy is not an option». Δημοσιογράφοι και πολίτες βρίσκονται πλέον σε μια αλληλοτροφοδοτούμενη σχέση με απώτερο στόχο τη διασφάλιση του αγαθού της ενημέρωσης, της ελευθερίας της έκφρασης, της δημοκρατικής ταυτότητας. Εχουν και οι δύο μερίδιο ευθύνης στην προώθηση ανεξάρτητων και πλουραλιστικών μέσων ενημέρωσης, ανοικτών συστημάτων επικοινωνίας και πληροφορίας.