Πολλά και ασήκωτα τα δικά μας docουμέντα
Δεν είναι εύκολη η παρακολούθηση της documenta 14. Απαιτεί πνευματικό κόπο και εγρήγορση κάθε φορά που ένα δυσεπίλυτο έκθεμα ή project ωθεί τη σκέψη στην εύκολη αποδόμηση του εγχειρήματος, ως «ακαταλαβίστικο για τους μη μυημένους».
Η documenta, κάνοντας εγκαίνια στις 8 Απριλίου, προσέφερε μία διέξοδο σε όσους επέλεξαν να παραμείνουν στην Αθήνα κατά τη διάρκεια των διακοπών του Πάσχα. Φέτος, στα 62 χρόνια της «παρουσίας» της, η documenta για πρώτη φορά αφήνει την πόλη του Κάσελ στη Γερμανία, όπου ιδρύθηκε. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που επισκέφθηκαν τα εκθέματά της στο Ωδείο, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και αλλού.
Βέβαια, οι χώροι που φιλοξενούν την documenta είναι εγκιβωτισμένοι στο τοπίο της πρωτεύουσας, μιας χώρας σε παρατεταμένη κρίση. Ας περιορισθούμε στον χρονικό προσδιορισμό της κρίσης, αφήνοντας κατά μέρος τις βαρύγδουπες ταμπέλες. Αλλωστε, τα σημάδια της κρίσης είναι δίπλα μας, αδιάψευστα την ορίζουν, όποιο χαρακτηρισμό της και εάν προτάξουμε. Χάρη στην documenta, ο χώρος πέριξ του Ωδείου Αθηνών στη συμβολή Ρηγίλλης και Βασιλέως Κωνσταντίνου καθαρίστηκε από τα κάθε είδους σκουπίδια που σώρευσε εκεί ο αέρας ή οι (αστοί;) περίοικοί του. Η documenta έδωσε ένα νέο φως στους εντυπωσιακούς χώρους του κτιρίου, όπως έκανε το ίδιο και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο πρώην εργοστάσιο του Φιξ. Αποτελεί το μοναδικό κρατικό μουσείο στην Αθήνα με αντικείμενο τη σύγχρονη ελληνική εικαστική δημιουργία και χάρη στην documenta το κοινό έχει την ευκαιρία να το δει σε πλήρη ανάπτυξη. Τα επίσημα εγκαίνιά του δεν έχουν πραγματοποιηθεί, καθώς η ελληνική γραφειοκρατία αποτελεί τη βασική τροχοπέδη για την έναρξη της λειτουργίας του.
«Αναλογισθείτε τη σχέση του εγώ/εμείς επιχειρώντας να ορίσετε την κοινωνική δυσαρμονία», λέει μία από τις πολλές performances της documenta. «Η αλήθεια που μας αφορά ως λαό είναι ανελέητη. Και γίνεται πιο ανελέητη όταν συνεχίζουμε να εθελοτυφλούμε και δεν την υπολογίζουμε, και τότε αυτή μας εκδικείται, κάνοντάς μας να την πληρώνουμε πιο ακριβά. Δεν γλιτώνεις από την αλήθεια κοιτάζοντας αλλού, και δυστυχώς αυτό μόνον κάνουμε, κοιτάζουμε συνεχώς αλλού και μάλιστα σφυρίζοντας ανέμελα, σαν να μη συμβαίνει τίποτα», έλεγε το 2005 ο συγγραφέας και μεταφραστής Δημήτρης Δημητριάδης (το απόσπασμα από το πρόγραμμα του «Θερισμού» του Δημητριάδη, που παρουσιάζεται στο Εθνικό Θέατρο).
Η πολιτική δυσαρμονία επιβεβαιώνει την παθογένεια. Εθελοτυφλούμε, αναζητώντας προφάσεις (π.χ. εγκαίνια με ζουρνάδες, μεζέδες και χορούς, όπως αυτά που έκανε πριν από το Πάσχα η κυβερνητική κουστωδία στις εθνικές οδούς) που βαθαίνουν τον ημέτερο στρουθοκαμηλισμό. «Πόση αλήθεια αντέχουμε;» ρωτάει ο Δημητριάδης. «Εκεί κρίνεται ένας πολιτισμός και ένας λαός. Πόσο αντέχει την αλήθεια του εαυτού του».