Οι νοσταλγοί του Φοίνικα
μπορούν να προσφέρουν πολλά και τίποτα. Μπορούν να γεμίσουν σελίδες αμηχανίας, αλλά και να δηλώσουν την ανάγκη μας να (ξανα)δούμε και να (ξανα)σκεφθούμε τα δεδομένα. Τι σημαίνει ελευθερία και τι τυραννία, πώς ο αυταρχισμός υποδύεται τη δημοκρατία και πώς η δημοκρατία εκπίπτει στον αυταρχισμό. Αυτονόητα; Και ναι και όχι. Ναι, γιατί μιλάμε πολύ, όχι, γιατί σκεφτόμαστε λίγο. Το πρώτο έχει ως συνέπεια τη φθορά των λέξεων· το δεύτερο εμποδίζει να πάρουμε την –ψυχική– απόσταση που χρειάζεται και να σταθμίσουμε μια κατάσταση με ψυχραιμία. Η δικτατορία της 21ης Απριλίου, που συμπλήρωσε χθες 50 χρόνια από την αποφράδα ημέρα του 1967, βρήκε ερείσματα στην ελληνική κοινωνία, ανοχή και σιωπή. Σε αφθονία και τα τρία. Μεγάλο μέρος του πληθυ- σμού λούφαξε μέσα στον μικροαστικό φόβο και στη βολή. Οι περισσότεροι ζούσαν υποφερτά έως καλά. Οσοι αντέδρασαν, υπέφεραν ή και βασανίστηκαν είτε το εξαργύρωσαν πολιτικά και επαγγελματικά είτε επέλεξαν να αποσυρθούν χωρίς εύσημα και ταρατατζούμ. Δεν είναι λίγοι οι νοσταλγοί εκείνης της εποχής στη χώρα μας. Κρυφοί (λίγο να προχωρήσεις τη συζήτηση, ξεπροβάλλει ο Φοίνιξ από τις στάχτες) ή και φανεροί («ένας Παπαδόπουλος μας χρειάζεται»). Νοσταλγοί της δικτατορίας, νοσταλγοί του αυταρχισμού. Και αυτό είναι ένα κομβικό σημείο. Πόσοι δεν θα χαιρέτιζαν έναν «κηδεμόνα του έθνους» με την προϋπόθεση ότι θα εξασφάλιζαν κάποια βασικά (υλικά κυρίως) αγαθά και ασφάλεια; Πόσο θα ενοχλούσε η κατάλυση της δημοκρατικής λειτουργίας των θεσμών ή η κατάχρηση εξουσίας, η διαρκής μετακίνηση των ορίων και των «κόκκινων γραμμών», η βασιλεία του κιτς, η υπερκατανάλωση του πατριωτικού λεξιλογίου; Οι νεότεροι αυταρχισμοί, με χορηγούς τον ωμό κυνισμό, τη στρέβλωση και τον διχασμό, δουλεύουν μεθοδικά, συστηματικά και συστημικά. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διευκολύνουν τους επιτήδειους, ατσαλώνοντας την παραπληροφόρηση – χωρίς να υποτιμάμε την αντίθετη, προς την πλευρά της ελευθερίας και του πλουραλισμού, λειτουργία τους. Οι δικτατορίες πρέπει να βρουν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν και να εδραιωθούν. Η υφαρπαγή της εξουσίας είναι η μία πλευρά, όχι ίσως η πιο τρομακτική. Η τυραννία εγκαθίσταται όταν έρχoνται το φλερτ και η συμφιλίωση με την υφαρπαγή. Οταν η παρέκκλιση από τη δημοκρατία μοιάζει ανεκτή και υποφερτή.