Πότε (δεν) χάνει ο λαϊκισμός
Αυστρία, Ολλανδία, Γαλλία. Επιτέλους! Η φούσκα του λαϊκισμού σκάει. Οι δυνάμεις της λογικής, οι δυνάμεις υπεράσπισης της Ευρώπης και της φιλελεύθερης δημοκρατίας δείχνουν ότι είναι πολύ γερά ριζωμένες στην Ιστορία για να υποκύψουν στα κόλπα των δημαγωγών. Οταν ένας ακομπλεξάριστα φιλελεύθερος υποψήφιος καταφέρνει, ανεμίζοντας τη σημαία της Ε.Ε., να πάει κόντρα στο ρεύμα και να το νικήσει, τι χρείαν έχομεν άλλων μαρτύρων;
Το κύμα ενθουσιασμού που πυροδότησε η νίκη του Εμανουέλ Μακρόν φάνηκε τόσο επιπόλαιο, όσο και οι προφητείες που, μετά το Brexit και την επικράτηση του Τραμπ, προεξοφλούσαν το τέλος της δυτικής δημοκρατίας. Επιπόλαιο, όχι μόνο επειδή η επικράτηση του ευρωπαϊστή αστέρα της γαλλικής πολιτικής δεν είναι ακόμη οριστική. Αλλά επειδή ακόμη και η ανάδειξή του στην προεδρία εις βάρος της Λεπέν δεν θα ισοδυναμεί με το τέλος του λαϊκισμού. Δεν θα ισοδυναμεί καν με το τέλος του λεπενισμού.
Οι πιστοί της φιλελεύθερης δημοκρατίας επεσήμαιναν ότι ο λαϊκισμός είναι μια μέθοδος διεκδίκησης μόνο και όχι άσκησης της εξουσίας. Το δημαγωγικό ψέμα είναι καταδικασμένο να ξεφουσκώσει με το που θα εξοπλιστεί με κυβερνητική εξουσία. Η μετα-αλήθεια εξατμίζεται με την πρόσκρουσή της στην αλήθεια.
Η ανάλυση αυτή δεν ήταν λάθος. Αποδείχτηκε όμως πολύ ηθικολογική για να προβλέψει τις πραγματικές αντοχές του λαϊκισμού. Οπως δείχνει το πρωτοπόρο ελληνικό παράδειγμα, η διάψευση των λαϊκιστών δεν συνεπιφέρει και την πτώση τους. Ακόμη και αποψιλωμένοι από τις βασικές προγραμματικές επαγγελίες τους –ακόμη και χωρίς κοινωνικά ερείσματα– μπορούν να συνεχίσουν να κυβερνούν, αφήνοντας το αποτύπωμά τους στους θεσμούς, στη δημόσια σφαίρα και στη συλλογική ψυχολογία.
Οι εξελίξεις εδώ, αλλά και αλλού, στην Ελλάδα και στη Βρετανία, φαίνεται να δικαιώνουν όσους –όπως ο Cas Mudde– ισχυρίζονταν ότι το λαϊκιστικό φαινόμενο δεν είναι εφήμερη μόδα. Ερχεται από μακριά και το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει δεν αποτυπώνεται μόνο στις εκλογικές νίκες του. Το 2012, οι αντισυστημικές δυνάμεις στην Ελλάδα δεν επικράτησαν, αλλά το γεγονός ότι είχαν πετύχει τον κλονισμό του παραδοσιακού κομματικού συστήματος αποδείχτηκε μακροπρόθεσμα πως ήταν στρατηγική τους νίκη. Ποιος θα μπορεί να πει ότι η Λεπέν θα έχει χάσει, εάν την επόμενη Κυριακή φτάσει στο 40% που της δίνουν οι δημοσκοπήσεις; Ποιος μπορεί να πει ότι η ατζέντα της θα πάψει να διαβρέχει τη γαλλική και την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή;
Επιτυχία για τον Μακρόν δεν θα είναι μόνο να κερδίσει τις εκλογές, αλλά και να προλάβει να κυβερνήσει με αποτελέσματα που θα συνιστούν έμπρακτη διάψευση της Λεπέν. Και αντιστοίχως: Για να ηττηθεί ό,τι εκπροσωπούν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, θα χρειαστεί, μετά την εκπνοή της διακυβέρνησής τους, τουλάχιστον μια επιτυχημένη τετραετία.
Ο ενθουσιασμός για τη Γαλλία ήταν τόσο επιπόλαιος όσο οι περυσινές προφητείες για το τέλος της δυτικής δημοκρατίας. Το ερώτημα είναι μήπως με την αντίδρασή της η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αναβάθμισε τους αμφισβητίες της.