Αναζητώντας μια πύλη στο όνειρο
Το τέταρτο Fast Forward Festival απλώνεται από το Τόκιο έως τον Πειραιά
Το ζητούμενο της φετινής διοργάνωσης είναι ο «οίκος», το αίσθημα «του ανήκειν», λέει στην «Κ» η καλλιτεχνική διευθύντρια θεάτρου και χορού της Στέγης Κάτια Αρφαρά.
Σκεφθείτε ένα ξενοδοχείο στην Αθήνα που οι ένοικοι εγκατέλειψαν, εξαιτίας μιας οικονομικής καταστροφής. Ο χρόνος έχει παγώσει, όλα τα αντικείμενα παραμένουν στη θέση τους. Σερβίτσια, τραπεζομάντιλα, στρωμένα κρεβάτια. Την ίδια «στιγμή» (2011) σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη, στη Φουκουσίμα, μια πυρηνική καταστροφή ερημώνει την πόλη. Η καλλιτεχνική δημιουργία αναλαμβάνει τα υπόλοιπα. Να φέρει σε διάλογο τη ζώνη αποκλεισμού της Φουκουσίμα με ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο της Αθήνας (το ξενοδοχείο Classical Acropol) για να αναδείξει μια συνθήκη: τον εκτοπισμό. Πληθυσμούς που εκτοπίζονται βίαια εξαιτίας μιας «κρίσης».
Το Fast Forward Festival (FFF), της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, καλεί στην εξοικείωση με το πέρα από το αναμενόμενο. Εμπλέκει τον θεατή στην καλλιτεχνική παρέμβαση, στη διαδικασία μετασχηματισμού της πραγματικότητας σε τέχνη. Φέτος, διοργανώνεται για 4η συνεχή χρονιά (2-14 Μαΐου) και η καλλιτεχνική διευθύντρια θεάτρου και χορού της Στέγης Κάτια Αρφαρά μας βοηθάει να συνθέσουμε το παζλ της διοργάνωσης που απλώνεται σε διαφορετικά σημεία της πρωτεύουσας (φέτος, για πρώτη φορά, εκτός από το κέντρο της Αθήνας, και στον Πειραιά), με εγκαταστάσεις, περφόρμανς, παραστάσεις, προβολές, συζητήσεις. Στο FFF4 το ζητούμενο είναι ο «οίκος», η «οικία», το αίσθημα «του ανήκειν». Στο πρώτο φεστιβάλ το θέμα ήταν ο «Αλλος», το «διαφορετικό. Στο δεύτερο, η «κοινότητα» και «τα εσωτερικά τείχη μέσα στις πόλεις». Στο τρίτο, τα «σύνορα».
Στη συζήτηση με την Κάτια Αρφαρά, επιλέγουμε λέξεις-κλειδιά:
Θέατρο-ντοκουμέντο: «Και ναι και όχι. Η πραγματικότητα είναι συχνά η πρώτη ύλη. Αυτό που βλέπουμε ως αποτέλεσμα είναι μεταπλασμένο. Δεν πρόκειται φυσικά ούτε για ακτιβισμό. Στηριζόμαστε στο σημείο που τέμνονται η αισθητική με την πολιτική. Θα έλεγα “κοινωνικά στρατευμένα έργα”, αν ο όρος δεν ήταν παρεξηγημένος. Οι όροι είναι, γενικώς, καινούργιοι ακόμη. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται τον τελευταίο καιρό τα αρχικά SEA (Socially Engaged Art). Επιδιώκουμε να ευαισθητοποιήσουμε την κοινή γνώμη, να προσφέρουμε εναλλακτικές αφηγήσεις, πιο σύνθετες, ετερογενείς, πλουραλιστικές, να δώσουμε φωνή σε ανθρώπους που δεν ακούγονται».
Το αποτύπωμα: «Υπάρχει συνέχεια. Ανθρωποι που μας ακολουθούν από το πρώτο φεστιβάλ. Εχει χτιστεί σταδιακά μια σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας μαζί τους. Στόχος μας και να διευρύνουμε και να εμβαθύνουμε. Από εκεί και πέρα, χώροι όπως το Ασυλο Ανιάτων έγιναν ορατοί με το Fast Forward Festival. Ηταν στα όρια να κλείσει και βοήθησε το φεστιβάλ να βρεθούν χορηγοί. Υπάρχουν και κτίρια που ενεργοποιήθηκαν, όπως το Ανταποκριτών Ξένου Τύπου (είμαστε οι πρώτοι που ορ- γάνωσαν έκθεση εκεί, πέρυσι, και τώρα συνεχίζει να λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος) κι άλλα που δεν βρήκαν ενοίκους, όπως το πρώην υπουργείο Εργασίας, το οποίο ανακαινίσαμε εν μέρει, πέρυσι, αλλά δυστυχώς υπέστη βανδαλισμό γιατί η φύλαξη δεν ήταν αρκετή».
Τόκιο: «Με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες που έρχονται το 2020 “καθαρίζουν” την πόλη και θέλουν να εξαφανίσουν αποικίες αστέγων που είναι ορατές. Ολόκληρα χωριά μέσα στα πάρκα. Τι σημαίνει να είσαι μετανάστης ή πρόσφυγας στην Ιαπωνία; Οι προϋποθέσεις για να πάρουν άσυλο οι μετανάστες είναι εξαιρετικά απαιτητικές και δύσκολες, σχεδόν ανέφικτες. Υπάρχουν και οι εσωτερικά εκτοπισμένοι λόγω της Φουκουσίμα, η οποία παραμένει θέμα-ταμπού που δεν συζητείται στα ΜΜΕ και προσεγγίζεται μόνον από καλλιτέχνες».
Πειραιάς: «Είναι πύλη εισόδου και εξόδου, μια “πύλη για το όνειρο”. Κάποτε οι Ελληνες έπαιρναν από εκεί τα ατμόπλοια για την Αμερική, δέχθηκε πρόσφυγες από τη Μικρασιατική Καταστροφή, είναι ένας χώρος που “είδε” ανθρώπους να έρχονται και να φεύγουν. Δύο Ιάπωνες καλλιτέχνες, ο Ακίρα Τακαγιάμα και ο Χικάρου Φούζι, δημιουργούν δύο πρότζεκτ: “Πειραιάς – ετεροτοπία” και “Πειραιάς – ετεροχρονία”. Στο πρώτο, οι θεατές, ως περιπατητέςγεωγράφοι, ανακαλύπτουν ξανά την πόλη μέσα από ένα audio-walk mapping, με τη σύμπραξη κειμένων από επτά λογοτέχνες από όλον τον κόσμο. Στο δεύτερο, ένα έργο βίντεο αρτ (90΄) με συνεντεύξεις ανθρώπων που ζουν στην περιοχή γύρω από τον πύργο με το ρολόι του Σιλό (κεντρική σιταποθήκη στο λιμάνι του Πειραιά) θα προβάλλεται σε λούπα σε δύο σημεία: στην πύλη Ε2, στο Πλωτό Μουσείο “Hellas Liberty”, και στην Αθήνα, στην Ομόνοια (Καφέ Janeiro)».
Πόση «πόλη» αντέχουμε; «Πολύ. Ξεκινήσαμε αργά να ασχολούμαστε με τον δημόσιο χώρο, υπάρχουν πολλά ακόμη που μπορούν να γίνουν, άπειρες αφηγήσεις και ιστορίες που διευρύνουν τις εικόνες. Στόχος είναι να δημιουργηθεί και ένας νέος κριτικός λόγος. Εχουμε πολλές καταγραφές αλλά όχι ισχυρό κριτικό λόγο».
Πόση «πόλη» γνωρίζουμε; «Ελάχιστη. Λείπουν οι “γέφυρες” ανάμεσα σε θεωρητικούς, ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες, εθελοντές. Νομίζω ότι αυτό προσπαθεί να κάνει το Fast Forward Festival: να συνενώσει διαφορετικές οπτικές».