Η μοναξιά του Αγίου Γεωργίου στη σύγχρονη ζωή της οδού Πειραιώς
Σαν οφθαλμαπάτη προβάλλει το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στην οδό Πειραιώς. Αν σταθείτε απέναντι, στο ύψος της οδού Θερμοπυλών, κάτω από την πλατεία Κουμουνδούρου, θα δείτε την ευγενή μορφή του με τους λυγερόκορμους φοίνικες να διαγράφεται στον ουρανό. Είναι σαν να έπεσε από τα αστέρια, έτσι που στέκει ορφανό, στο κέντρο μιας άχαρης πλατείας, στο πλάι μιας θορυβώδους λεωφόρου, στη σκιά μιας ογκώδους πολυκατοικίας. Είναι η συμπύκνωση μιας μακράς ιστορίας μετάβασης από την παλιά στη νεότερη Αθήνα, μια ιστορία που έχει μοναδικότητα, αλλά και πάλι είναι σαν να έχει ειπωθεί πολλές φορές.
Οταν πλησίασα τον Αγιο Γεώργιο για να δω από κοντά τον διάκοσμό του και τη λιθοδομία του, μετανάστες κοιμόνταν στα σκόρπια παγκάκια της πλατείας, και στο σημείο εκείνο ο χρόνος έμοιαζε να έχει σταματήσει. Προσπάθησα να πάω πίσω, πριν από το 1963, όταν κατεδαφίστηκε το ορφανοτροφείο Χατζηκώνστα, στον περίβολο του οποίου είχε χτιστεί ο Αγιος Γεώργιος. Από τις φωτογραφίες που υπάρχουν γνωρίζουμε ότι ο Ερνέστος Τσίλλερ είχε σχεδιάσει στα τέλη του 19ου αιώνα ένα μεγαλόπρεπο οικοδόμημα, με αναφορές στην Αναγέννηση, και με χαρακτηριστικό την περίκλειστη αυλή του (που θυμίζει το Μέγαρο Μελά στην πλατεία Κοτζιά). Η αυλή του ορφανοτροφείου (κληροδότημα του ομογενούς εμπόρου Γεωργίου Χατζηκώνστα, 1753-1845) είχε δύο αψιδωτούς ορόφους που συνέτειναν σε μιαν ατμόσφαιρα μυστηρίου και γοητείας. Υπήρχε μοναδικότητα. Στον περίβολο αυτού του κτιρίου, που στην πρόσοψη είχε 20 μονά παράθυρα στους δύο ορόφους και πέντε διπλά, εκ των οποίων το κεντρικό έβγαινε σε περίοπτο εξώστη πάνω από το αψιδωτό θύρωμα, χτίστηκε γύρω στο 1900 και ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Η εκκλησία χτίστηκε με δωρεά της Ελένης Δημητρίου, συζύγου του εγγονού του Χατζηκώνστα.
Σε αντίθεση με το κεντρικό οικοδόμημα που ακολουθούσε τη ρυθμολογία της ιταλικής Αναγέννησης, ο ναός δεν ήταν ούτε νεοκλασικός ούτε νεοβυζαντινός, αλλά ακολου- θούσε το ύφος του ρομανικού ρυθμού, ενός ρυθμού που ο Τσίλλερ επέλεξε λίγο αργότερα και σε μεγαλύτερη κλίμακα στον Αγιο Λουκά της οδού Πατησίων και έμοιαζε να έρχεται απευθείας από τον δυτικό Μεσαίωνα, ελαφρωμένος λίγο από τον αθηναϊκό αέρα. Θα δείτε τους πυργίσκους του Αγίου Γεωργίου, τις οξύκορφες απολήξεις, τα τετράλωβα και δίλωβα παράθυρα, την πελεκητή πέτρα και τον όμορφο τρούλο στεφανωμένο από διακοσμητική γιρλάντα. Μοιάζει με ξέφτι του αθηναϊκού 19ου αιώνα που επέζησε, ποιος ξέρει πώς, σε μια διαδρομή δεκαετιών έως το σήμερα. Η μεγάλη πολυκατοικία που αντικατέστησε το ορφανοτροφείο Χατζηκώνστα, διαφημιζόταν στην εποχή της υπερσύγχρονη και πράγματι ήταν. Πωλούνταν διαμερίσματα με πρόσοψη στην οδό Πειραιώς πριν από μισόν αιώνα. Σήμερα, δείτε την όψη των μπαλκονιών, με τις απλωμένες μπουγάδες να κρέμονται στο σημείο που πριν από 130 χρόνια ο Τσίλλερ είχε σχεδιάσει μια φλωρεντινή αυλή με αναγεννησιακές καμάρες. Είναι οι κύκλοι της Αθήνας.
Γύρω από την οδό Πειραιώς έμεναν πολλοί αστοί τον 19ο αιώνα και η πλατεία Κουμουνδούρου και οι δρόμοι Αγησιλάου, Μενάνδρου, Δηλιγιάννη αλλά και πιο κάτω είχαν αστικά μέγαρα δίπλα σε πιο ταπεινά σπίτια. Ο Αγιος Γεώργιος, σαν σχισμένη σελίδα από παλιό βιβλίο, μας θυμίζει τις ιστορίες της Αθήνας, που σκόρπισαν αλλά που ενίοτε αποκαλύπτονται και αιφνιδιάζουν.