Πήραν τη ζωή στα χέρια τους
Μια απολαυστική κριτική αλληγορία ευρέος φάσματος... με πολύ γέλιο
ΜΑΡΙ ΤΖΟΟΥΝΣ Πέτρες στις τσέπες του σκηνοθ.: Γιώργος Χρυσοστόμου, Μάκης Παπαδημητρίου θέατρο: Του Νέου Κόσμου
Δεν συμβαίνει συχνά, στις αρετές ενός έργου να συγκαταλέγεται η παραπλάνηση του θεατή. Νομίζει αρχικά πως βλέπει κωμωδιούλα για δύο βιρτουόζους ηθοποιούς σε δεκαπέντε ρόλους ενώ παρακολουθεί μια πικρότατη, κριτική αλληγορία ευρέος φάσματος... με πολύ γέλιο.
Μαθαίνουμε από το φροντισμένο πρόγραμμα και την εμπεριστατωμένη ανάλυση της Μαρίας Παπαλέξη πως η Ιρλανδή συγγραφέας δίνει με όλα της τα έργα φωνή στους αδύναμους όπως τους ζει στο Μπέλφαστ και σε ολόκληρη την Ιρλανδία. Ο τίτλος, επίσης παραπλανητικός και κάπως δύσχρηστος, αποκαλύπτει τη σημασία του σε προχωρημένο στάδιο του έργου.
Σ’ ένα γραφικό χωριό της Ιρλανδίας γυρίζεται μια χολιγουντιανή υπερπαραγωγή με ντόπιους κομπάρσους. Οι τριαντάρηδες ανεπάγγελτοι Τσάρλι και Τζέικ είναι δύο απ’ αυτούς, με τον Τσάρλι να έχει γράψει ένα σενάριο που ελπίζει να «πασάρει» στον κατάλληλο άνθρωπο για να το προωθήσει. Κατά τ’ άλλα συμμετέχουν στα γυρίσματα με τους κακούς όρους της παραγωγής ακολουθώντας τα κέφια καιρού, πρωταγωνιστών, σκηνοθέτη και συνεργείου (που οι ίδιοι, σύμφωνα με το έργο, υποδύονται). Το ίδιο ήθελε να κάνει και ο εξαρτημένος από ουσίες φίλος του Τζέικ, Σον, αλλά δεν άντεξε τον κυνισμό και βάζοντας πέτρες στις τσέπες του έπεσε στο νερό και πνίγηκε. Η κηδεία του –όπου θέλουν να πάνε όλοι οι συγχωριανοί κομπάρσοι– φέρνει μπελάδες στα γυρίσματα, που «δεν γίνεται να διακοπούν» για κανένα λόγο. Ομως φέρνει και τους Τσάρλι και Τζέικ αντιμέτωπους με κάτι πιο ισχυρό από την αντίθεσή τους προς το ψεύτικο, χολιγουντιανό παραμύθι και τη γοητεία που ασκεί στους επαρχιώτες κομπάρσους. Αντιλαμβάνονται πως η «νεοκαπιταλιστική, πολιτιστική μηχανή» τούς χρησιμοποιεί ως φθηνή κι εκμεταλλεύσιμη πρώτη ύλη για να πλουτίζει. Το όπλο της είναι να τους πείθει πως δεν μπορούν παρά να είναι μόνον κομπάρσοι στην ταινία και στη ζωή. Τελικά, αποφασίζουν να γράψουν το δικό τους σενάριο. Δεν είναι άλλο από τις κωμικοτραγικές εμπειρίες τους στα γυρίσματα, δηλαδή το έργο που μόλις μας έδειξαν στη σκηνή και όπου οι κομπάρσοι γίνονται σταρ και οι σταρ κομπάρσοι. Τους δεύτερους, μάλιστα, τους θέλουν βουτηγμένους στη λάσπη της «ειδυλλιακής» υπαίθρου, στις σβουνιές των αγελάδων, στη φανταστική, βουκολική εκδίκηση που τους επιφυλάσσουν αυτοί, που αποφάσισαν να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους.
Η παράσταση που σκηνοθέτησαν οι πρωταγωνιστές με τη βοήθεια της Σύρ- μως Κεκέ έχει σφρίγος, κέφι, ρυθμό και χιούμορ. Εχει και μπόλικο στοχασμό κρυμμένο πίσω από το γέλιο, τη σάτιρα, τη μελαγχολία, την τελική κατάφαση. Και το κυριότερο, έχει αυτοσυγκράτηση, σπουδή και μέτρο.
Το χάρτινο, «χειροποίητο», ασπρόμαυρο και παιγνιώδες σκηνικό της Μα- γδαληνής Αυγερινού φωτισμένο από τον Σάκη Μπιρμπίλη, ένα εξαίρετο, υπαινικτικό σχόλιο του χάρτινου ψευδόκοσμου του Χόλιγουντ και όλων των λαμπερών προσόψεων που μας σαγηνεύουν για να μας χρησιμοποιήσουν στον πλουτισμό τους.
Γιώργος Χρυσοστόμου και Μάκης Παπαδημητρίου (σε κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη) ενορχήστρωσαν ένα ενδιαφέρον ντουέτο αντιθέσεων και αλληλοσυμπλήρωσης, τονίζοντας χαρακτηριστικά του κάθε ήρωα αλλά και του κάθε ηθοποιού. Αντιστάθηκαν, όσο γινόταν, στη σκηνική αυταρέσκεια που εκπορεύεται από την επίγνωση πως «κάνουν γκελ». Τους πρόδιδε πότε πότε μια ιδιωτική, σχεδόν συνωμοτική και ακαταλαβίστικη εκφορά λόγου (μετάφραση Αγγελική Κοκκώνη).
Ο Μάκης Παπαδημητρίου προσγειωμένος, υποψιασμένος αλλά και ψυχούλα, ιδανικός Τζέικ, απολαυστικός ανάμεσα σε άλλους ρόλους ως επηρμένη, καλωδιωμένη και βιαστική Εϊλινγκ, τρίτη βοηθός σκηνοθέτη. Οι μεταμορφώσεις τον οδήγησαν (συνειδητά; ασυνείδητα;) να διευρύνει το χαρακτηριστικό σκηνικό του ιδίωμα, που θέλει τον ρόλο να προσαρμόζεται στον ηθοποιό και όχι τον ηθοποιό στον ρόλο.
Υπέροχος ο Γιώργος Χρυσοστόμου στον ρόλο του ελπιδοφόρου κι αιθεροβάμονος Τσάρλι. Μεταξύ πολλών άλλων ξεχωρίζουν οι αστραπιαίες μεταμορφώσεις του σε ντίβα Κάρολιν Τζιοβάνι, βασισμένες ουσιαστικά σε ένα ελάχιστο εύρημα: κοκέτικο γέρσιμο της κεφαλής και αμήχανα τσαχπίνικη ενασχόληση με ένα τσουλούφι. Σχεδόν μαγική εικόνα.
Η επιμέλεια κίνησης (Σεσίλ Μικρούτσικου) χάρισε στους δύο σιγουριά, σβελτάδα και σαφήνεια που ανέδειξε τα ελάχιστα μέσα, τις εύστοχες μεταμορφώσεις, την ευανάγνωστη γλώσσα σώματος, την άκρως μελετημένη σκηνική κυκλοφορία.
Η παράσταση έχει αρκετό στοχασμό κρυμμένο πίσω από τη σάτιρα, τη μελαγχολία, την τελική κατάφαση. Και το κυριότερο, έχει αυτοσυγκράτηση, σπουδή και μέτρο.