Τα «κόκκινα» δάνεια και άλλα ταμπού
Από την αρχή της κρίσης παρακολουθούμε την εξέλιξη ενός φαινομένου που κάθε μέρα που περνά επιδεινώνεται. Αναφέρομαι στη συνεχή διόγκωση των λεγομένων «κόκκινων» (και όλων των αποχρώσεων του κόκκινου) δανείων που ταλαιπωρούν τις συστημικές τράπεζές μας και, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, εμάς όλους του φορολογούμενους.
Η περιπέτεια με τα «κόκκινα» δάνεια ξεκίνησε με τον Ν. 3869/2010, γνωστό και ως «Νόμο Κατσέλη», ο οποίος δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την 3η Αυγούστου 2010. Η Κυβέρνηση τότε, πανικόβλητη από την λαϊκή αντίδραση με την προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ (Καστελλόριζο - 23 Απριλίου 2010) και την υπογραφή του Μνημονίου 1 (Νόμος 3845/2010 – ΦΕΚ 65/Α΄/6.5.2010), προσπάθησε να κατευνάσει τα πνεύματα με την ψήφιση του Νόμου αυτού. Είναι ολοφάνερο ότι ο Νόμος αυτός φτιάχτηκε στην «τούρλα του Σαββάτου». Δυστυχώς η σοβαρότητα του εντύπου και η δική μου αγωγή δεν μου επιτρέπει να σας μεταφέρω τι ακριβώς μου είπε ένας τραπεζίτης σχετικά με τον Νόμο αυτό, την εποχή εκείνη. Απλά προέβλεψε ότι «ο Νόμος Κατσέλη θα καταστρέψει τις τράπεζες», αλλά χρησιμοποίησε άλλο ρήμα. Δυστυχώς είχε απόλυτο δίκαιο. Σήμερα ύστερα από τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις οι τράπεζες εξακολουθούν να βρίσκονται στην «διακεκαυμένη ζώνη» χωρίς να φαίνεται φως στο τούνελ.
Στο Αρθρο 4, Παράγραφος 1, ο Νόμος προβλέπει ότι «Για την έναρξη της διαδικασίας ο οφειλέτης υποβάλλει αίτηση στο γραμματέα του αρμόδιου δικαστηρίου. Η αίτηση πρέπει να περιέχει α) κατάσταση της περιουσίας του οφειλέτη και των κάθε φύσης εισοδημάτων του ιδίου και του συζύγου του...». Πριν πάμε στην ουσία, αξίζει να σημειωθεί ότι το απόσπασμα σε εισαγωγικά είναι ακριβής αντιγραφή από το ΦΕΚ και καταδεικνύει την προχειρότητα με την οποία γράφτηκε ο Νόμος. Εχει γλωσσικά διαμάντια, αλλά το Kohi-Noor είναι το «του συζύγου του», δηλαδή αναφέρεται μόνο σε ομόφυλα ανδρικά ζευγάρια!!!
Τώρα πάμε στην ουσία. Αν γνωρίζαμε την ακριβή περιουσία και τα εισοδήματα του κάθε Ελληνα, θα είχαμε λύσει το πρόβλημα της φοροδιαφυγής! Εξάλλου για το περιουσιολόγιο ετοιμάζεται η Κυβέρνηση και την αποκάλυψη των κρυφών εισοδημάτων με τις διασταυρώσεις. Πώς λοιπόν καλείται ο οφειλέτης να δηλώσει την περιουσία του και τα πραγματικά εισοδήματά του; Θα δηλώσει ό,τι τον βολεύει, αφού την υποχρέωση για την αποκάλυψη του δόλου την έχουν οι πιστωτές, σύμφωνα με το Αρθρο 1: «Φυσικά πρόσωπα που δεν έχουν πτωχευτική ικανότητα και έχουν περιέλθει, χωρίς δόλο, σε αδυναμία πληρωμής.... Την ύπαρξη δόλου αποδεικνύει ο πιστωτής». Εδώ δεν μπορεί να ανακαλύψει τα κρυμμένα περιουσιακά στοιχεία και εισοδήματα η εφορία, η οποία ζητά από τον ελεγχόμενο να αποδείξει την νομιμότητα των καταθέσεών του και ζητάμε από τις τράπεζες να γίνουν υπερ-εφοριακοί για να ανακαλύψουν τυχόν δόλο; Σας φαίνονται λογικά αυτά; Ιδού λοιπόν γιατί κανένας δεν πληρώνει και όλοι προσφεύγουν στα δικαστήρια, παρά το γεγονός ότι το 65% των αιτήσεων απορρίπτεται. Και η καθυστέρηση μέσα στο παιχνίδι είναι. Εξάλλου κατά καιρούς πολιτικοί υπόσχονται διαγραφή χρεών. Ακόμα, στην Ελλάδα έχουμε δημιουργήσει μια παράδοση που λέει ότι μόνον οι ηλίθιοι πάνε «με τον σταυρό στο χέρι», ενώ για όλους τους υπόλοιπους, αργά ή γρήγορα, γίνεται κάποια ρύθμιση (όπως η επαναλαμβανόμενη περαίωση) που τους βολεύει. Χωρίς πίεση και συνέπειες κανένας δεν πληρώνει τα χρέη του. Κορόιδο είναι; Για να το πούμε λαϊκά: Οταν κάποιος χρωστάει στον τοκογλύφο που σπάζει χέρια όταν καθυστερεί η εξόφληση και στην τράπεζα που στέλνει ευγενικές επιστολές, είναι βέβαιο ότι πρώτα θα ξεπληρώσει τον τοκογλύφο και αν του περισσεύουν μπορεί να δώσει και κάτι στην τράπεζα.
Κατά τη γνώμη μου, η λύση για τα καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια που αφορούν φυσικά πρόσωπα ήταν πολύ πιο απλή, αλλά χρειαζόταν σχεδιασμό: Κανονικό Πτωχευτικό Δίκαιο για φυσικά πρό- σωπα, όπως γίνεται σε πολιτισμένες χώρες, το οποίο να επιφέρει σημαντικές συνέπειες σε αυτόν που το επικαλείται. Δυστυχώς ο Νόμος Κατσέλη (ο οποίος στην αιτιολογική έκθεσή του προσπαθεί να καθιερώσει Πτωχευτικό Δίκαιο για φυσικά πρόσωπα) δεν είχε καμία συνέπεια σε αυτόν που τον επικαλείται, γι’ αυτό προσφεύγουν όλοι και «ό,τι κάτσει». Εκτος από τις λίγες περιπτώσεις που οφειλέτες απαλλάχτηκαν από τον βραχνά των δανείων τους με τον Νόμο Κατσέλη, οι περισσότεροι που προσέφυγαν στην προστασία του και απορρίφθηκε το αίτημά τους είναι πολλαπλά ζημιωμένοι. Για όσο διάστημα οι οφειλές ήταν σε εκκρεμότητα, δεν εξυπηρετούσαν τα δάνειά τους, και όταν πλέον η προσφυγή τους απορρίφθηκε, έχουν πολύ περισσότερα (τόκους και χρεολύσια) να πληρώσουν. Ουσιαστικά έκανε κακό τόσο στις τράπεζες όσο και στους δανειολήπτες. Φίλος δικηγόρος μού έλεγε ότι υπάρχουν προσφυγές για τις οποίες ορίστηκε δικάσιμος το 2032!!! Και κάτι ακόμα που αποδεικνύει την προχειρότητα του αρχικού Νόμου. Εχει τροποποιηθεί πέντε φορές (Ν.3996 ΦΕΚ Α 170/05.08.2011, Ν.4019 ΦΕΚ Α 216/30.09.2011, Ν.4161 ΦΕΚ Α 143/14.06.2013, N.4336 ΦΕΚ Α 94/14.08.2015 και N. 4346 ΦΕΚ A 152/ 20.11.2015) για να φτάσει στη σημερινή του μορφή, αλλά και πάλι δεν είναι αποτελεσματικός.
Πάμε τώρα στα επιχειρηματικά δάνεια. Εδώ η κατάσταση είναι χειρότερη. Υποχρεωθήκαμε (εδώ και δύο χρόνια περίπου) από το τρίτο Μνημόνιο να προχωρήσουμε στον λεγόμενο «εξωδικαστικό συμβιβασμό». Στη χώρα που λείπει η κοινή λογική, φτάσαμε να μας υποχρεώσουν να κάνουμε κάτι που έπρεπε από μόνοι μας να επιδιώκουμε. Δηλαδή, την άμεση τακτοποίηση των καθυστερημένων δανείων για να μπορεί να λειτουργήσει η οικονομία μας. Με την παραπληροφόρηση που υπάρχει και τη δαιμονοποίηση των τραπεζών, έχουμε λησμονήσει ένα θεμελιώδες αξίωμα: Μια χώρα μπορεί να λειτουργήσει για ένα διάστημα χωρίς κυβέρνηση (όπως έγινε στο Βέλγιο για πολλούς μήνες πριν από μερικά χρόνια), αλλά είναι αδύνατο να λειτουργήσει χωρίς τράπεζες. Και το καύσιμο για τις τράπεζες είναι το χρήμα, ενώ η ανάπτυξη της οικονομίας γίνεται μόνο με δανεισμό. Αν λείπουν τα καύσιμα γιατί οι καταθέσεις λιγοστεύουν και τα δάνεια δεν εξυπηρετούνται, δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε να εμφανιστεί η ανάπτυξη από το πουθενά, όπως μας υπόσχονται οι κυβερνώντες.
Οσον αφορά την ουσία του περίφημου εξωδικαστικού συμβιβασμού, θέλω να εκφράσω την πεποίθησή μου ότι δεν πρόκειται να βοηθήσει αλλά θα περιπλέξει το πρόβλημα. Εξηγούμαι. Παρά τις μακροχρόνιες διαβουλεύσεις που διόγκωσαν το πρόβλημα και τις συνέχεις υποσχέσεις των κυβερνώντων ότι θα κάνουν διορθώσεις, ο εξωδικαστικός συμβιβασμός μόνον εξωδικαστικός δεν είναι. Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών (ΕΕΤ) κ. Νικόλαος Καραμούζης στην «Κ» της 12ης Απριλίου 2017 απαριθμεί 5 σημεία τα οποία πρέπει να αλλάξουν για να είναι αποτελεσματικός ο συμβιβασμός. Δεν είναι του παρόντος να τα αναλύσουμε όλα. Φτάνει μόνο να δούμε το ύψος των δανείων που εντάσσονται στον συμβιβασμό. Η ΕΕΤ ζήτησε αρχικά να αφορά δάνεια άνω των 150.000 ευρώ και στην συνέχεια το μείωσε στις 50.000 ευρώ, το οποίο προσωπικά πιστεύω ότι είναι πολύ χαμηλό. Από την Κυβέρνηση όμως επικράτησε ο λαϊκισμός και κατέβασαν το όριο στις 20.000 ευρώ. Αυτά γίνονται όταν οι κυβερνώντες δεν επιδιώκουν λύση στο πρόβλημα αλλά ικανοποίηση λαϊκών αιτημάτων για λόγους ψηφοθηρικούς. Και μόνο το πλήθος των δανείων, που περιλαμβάνονται στο διάστημα μεταξύ 20.000 και 50.000 ευρώ, κάνει τον συμβιβασμό πρακτικά ανεφάρμοστο, λόγω όγκου. Τα δάνεια σε καθυστέρηση είναι πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Για να ρυθμιστούν δάνεια ενός δισεκατομμυρίου ευρώ με κατώφλι τις 20.000 ευρώ, απαιτούνται 50.000 ρυθμίσεις. Αλλά αυτά μοιάζουν με πυρηνική φυσική για τους κυβερνώντες.
Τέλος, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε μια παρεξήγηση. Τα δάνεια των τραπεζών είναι τα μοχλευμένα χρήματα των καταθετών. Αν δεν πληρώνονται τα δάνεια, αυτοί που θα χάσουν τα χρήματά τους δεν είναι οι τραπεζίτες, αλλά οι καταθέτες και λιγότερα οι μέτοχοι των τραπεζών. Για άλλη μία φορά οι λύκοι θα φάνε τα πρόβατα με τις ευλογίες της Κυβέρνησης.
Σήμερα, ύστερα από τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις, οι τράπεζες εξακολουθούν να βρίσκονται στη «διακεκαυμένη ζώνη» χωρίς να φαίνεται φως στο τούνελ.