Το περιτύλιγμα για τη «Νέα Αθήνα» – Τα οράματα και τα παροράματα

Αλλη μία φορά εξαγγέλθηκε πρόσφατα η πρόθεση να προχωρήσουν οι γνωστές αναπλάσεις: εμπορικό κέντρο στο Βοτανικό, ιστορικό κέντρο/εμπορικό τρίγωνο, λεωφόρος Αλεξάνδρας, Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί – κάπου κοντά του και το πολύπαθο γήπεδο του ΠΑΟ. Η κοινή γνώμη έχει μάθει πια να αντιμετωπίζει τη μόνιμα επαναλαμβανόμενη και συνεχώς διαψευδόμενη εξαγγελία πραγματοποίησης των αναπλάσεων με αδιαφορία ή δυσπιστία. Συγχρόνως όμως έχει πιστέψει ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν έχει άλλο σκοπό από τα φιλοκαλλή έργα που στοχεύουν στην εικόνα της πόλης, όπως π.χ. η πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου (ευφημισμός των «έργων βιτρίνας»), και τις μικρές ή μεγάλες αναπτύξεις εμπορικών κυρίως χρήσεων από συγκεκριμένους επιχειρηματικούς ομίλους της κτηματαγοράς. Και τίποτε πέραν αυτών. Είναι μια παρεξήγηση δικαιολογημένη, μιας και τα παραπάνω μονοπωλούν τη δημόσια συζήτηση γύρω από την πολεοδομία καθιστώντας την κοινωνικά ανούσια.

Εκείνο που θέλω να επισημάνω είναι το μέγεθος της κοροϊδίας, όταν αυτό το ευκαιριακό άθροισμα έργων παρουσιάζεται με τον βαρύγδουπο τίτλο «Νέα Αθήνα». Ο τίτλος του περιτυλίγματος δεν αρκεί για να προσδώσει στο περιεχόμενο το κύρος ενός ολοκληρωμένου σχεδίου. Ενα σχέδιο για τη Νέα Αθήνα οφείλει να διαπνέεται από ένα όραμα που διαγράφει τις απαντήσεις στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα των κατοίκων της πόλης και ικανοποιεί καίριες ανάγκες των πολλών. Ανάγκες χρονίζουσες, που μπορεί να μη διεκδικούνται φανερά, αλλά σιγοβράζουν υπόκωφα και είναι δυνατόν να οδηγήσουν κάποτε σε βίαια ξεσπάσματα – σαν αυτά που πιστεύουμε ότι συμβαίνουν μόνον αλλού.

Ενα τέτοιο καίριο πρόβλημα αφορά τις απαράδεκτες πυκνότητες κτιρίων, ατόμων και αυτοκινήτων (7ώροφες πολυκατοικίες, σ.δ. ≥ του 2.5, και ανύπαρκτο δίκτυο ελευθέρων χώρων και πρασίνου), στις οποίες διαβιούν χιλιάδες νοικοκυριά σε κατ’ ουσίαν υποβαθμισμένες κεντρικές περιοχές μιας ευρύτατης ζώνης (δήμοι Αθηναίων, Πειραιά και λοιποί κεντρικοί).

Το 2011 δημοσιεύθηκε μια μελέτη εφικτότητας για ένα σχέδιο δημιουργίας πάρκων γειτονιάς: χώρων που θα λειτουργούν ως πόλοι αναζωογόνησης και κοινωνικής ζωής στις πυκνοδομημένες γειτονιές προσφέροντας κοινόχρηστο πράσινο και κοινωφελείς υπηρεσίες. Το σχέδιο ενστερνίστηκε την πρόταση του Στέφανου Μάνου για τη διοχέτευση πόρων από την αξιοποίηση του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού υπέρ της δημιουργίας χώρων πρασίνου στις γειτονιές που έχουν ανάγκη (σε αντίθεση με το μητροπολιτικό πάρκο).

Εντοπίστηκαν περιοχές του Λεκανοπεδίου που στερούνται χώρους πρασίνου στη βολική για καθημερινές λειτουργίες ακτίνα 400 - 500μ. από την κατοικία. Για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων μελετήθηκε και κοστολογήθηκε μια συγκεκριμένη τυπική υποβαθμισμένη περιοχή στα Κάτω Πατήσια. Συμπέρασμα:

Με τις αγοραίες τιμές των ακινήτων της εποχής (και για αντίστοιχες περιοχές), ποσό 24 εκατ. ευρώ εξασφάλιζε την αγορά οικοπεδικής γης αναγκαίας για τη δημιουργία ενός πάρκου γειτονιάς 23 στρεμμάτων, καθώς και μέρος του κόστους κατεδάφισης και του πιθανού κόστους επιδότησης μεταστεγαζόμενων ενοικιαστών.

Οι σημερινές μειωμένες τιμές των ακινήτων κατεβάζουν το αντίστοιχο κόστος στα 10 εκατ. ευρώ, διασφαλίζοντας μάλιστα σημαντικά ευνοϊκές τιμές στους ιδιοκτήτες.

Μια δημόσια αρχή, κεντρική ή τοπική, με στοιχειώδες κεφάλαιο θα μπορούσε να ξεκινήσει μια τράπεζα γης και να φέρει σε πέρας σε μια 10ετία ένα πρόγραμμα δημιουργίας πάρκων γειτονιάς, προσφέροντας ουσιαστική αναζωογόνηση των υποβαθμισμένων περιοχών. Είναι ασφαλώς έργο στρωμένο με εμπόδια και δυσκολίες που μόνο με πνοή, ριζικές επεμβάσεις και μακροχρόνια προοπτική μπορεί να επιτευχθεί. Αρκεί να υπάρξει πολιτική εξουσία με βούληση για δράση δεκαετούς προοπτικής και μερικά αξιόπιστα άτομα που θα αναλάβουν τη δουλειά με διαφάνεια, σκληρή δουλειά και πρωτοτυπία. Δύσκολα πράγματα, όχι όμως ακατόρθωτα. Ακόμη και η κατατρεγμένη ελληνική Δημόσια Διοίκηση έχει υλοποιήσει παρόμοιας κλίμακας έργα, και σχετικά πρόσφατα. Από την άλλη, είναι έργο αναντίρρητης κοινωνικής νομιμοποίησης, του οποίου τα ευνοϊκά αποτελέσματα διαχέονται σε ολόκληρο το κοινωνικό σώμα της πόλης. Εργο που θα αναδείξει τον ξεχασμένο –αλλά πάντα επίκαιρο για όποιον βλέπει λίγο μακρύτερα– τρίτο στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης, την προαγωγή κοινωνικής δικαιοσύνης στην παροχή πολεοδομικών αγαθών με την άρση της γεωγραφικής ανισοκατανομής των υπηρεσιών της πόλης. Εργο άξιο να χαρακτηρίσει το σχέδιο για τη Νέα Αθήνα. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΡΩΜΑΝΟΣ – Αρχιτέκτων