Ο Μακρόν και τα όρια του πολιτικού χαρίσματος
Παρακολουθώντας τις γαλλικές εκλογές με τα έντονα και πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά τους, εντυπωσιάστηκα ιδιαίτερα από τον νικητή και πρόεδρο πλέον της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν. Οι συνεντεύξεις και οι ομιλίες του αναδεικνύουν μια πολλαπλά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, που διακρίνεται για τις αρετές της. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω τι εννοώ και τι μπορεί να σημαίνει αυτό.
Από την προεκλογική εκστρατεία του, και ιδιαίτερα από τη μεγάλη σε διάρκεια συνομιλία του, την παραμονή του δεύτερου γύρου, με τους άριστα προετοιμασμένους αριστερούς δημοσιογράφους της ιστοσελίδας Mediapart, αναδύεται ένας πολιτικός ανοιχτόμυαλος, συμπαθής, θαρραλέος, εξαιρετικά προετοιμασμένος, με μεγάλη ευρυμάθεια και με το χάρισμα της επικοινωνίας. Ενας πολιτικός που μπορεί να μιλάει με την ίδια άνεση για το ασφαλιστικό, τη φιλοσοφία του δασκάλου του Paul Ricoeur και την αισθητική της κλασικής μουσικής.
Στη συγκεκριμένη συνέντευξη, ο Μακρόν κάλυψε μια μεγάλη γκάμα οικονομικών θεμάτων, εξηγώντας με σπάνια ευθύ και κατανοητό τρόπο την ανάγκη μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού και εργασιακού συστήματος της χώρας καθώς και εξηγώντας τη θέση του πάνω στα ζητήματα που σχετίζονται με το καυτό θέμα των εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων της Γαλλίας. Ο χειρισμός του δεν πρόδιδε μόνο εξαιρετική προετοιμασία, αλλά και μια ασυνήθιστη για πολιτικό πνευματικότητα και ικανότητα εμβάθυνσης. Συγχρόνως, όμως, δεν εμφανίστηκε απλά ως ένας ικανός τεχνοκράτης, αλλά ως ένας ολοκληρωμένος πολιτικός με αίσθηση της πραγματικότητας και των ορίων που αυτή θέτει. Σε κάποια θέματα προσέγγισε τις θέσεις των δημοσιογράφων, αλλά σε όλα τα ζητήματα ήταν κάθετος ως προς τις προτεραιότητες και τις επιλογές του. Και όλα αυτά τα έκανε με μια αξιοθαύμαστη επικοινωνιακή δεινότητα και χωρίς να εκπέμπει ναρκισσισμό.
Ο συνδυασμός αυτών των χαρακτηριστικών δεν είναι καθόλου συνηθισμένος για έναν πολιτικό. Το ερώτημα, όμως, είναι αν αυτό έχει τελικά σημασία, αν οι αρετές των πολιτικών αρκούν για να κάνουν τη διαφορά. Θα καταφέρει ο Μακρόν να ξεπεράσει τα τεράστια εμπόδια που έχει μπροστά του; Θα κερδίσει τις κοινοβουλευτικές εκλογές, με ένα πολιτικό κίνημα που έχει περιορισμένη τοπική παρουσία και απέναντι σε κομματικούς μηχανισμούς που περνούν κρίση, όμως παραμένουν υπολογίσιμες δυνάμεις; Θα τολμήσει να πάρει τα σκληρά μέτρα που είναι απαραίτητα και που αναπόφευκτα θα ξεσηκώσουν θύελλα αντιδράσεων, παραλύοντας τη Γαλλία; Θα αναστρέψει την οικονομική παρακμή της Γαλλίας; Θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το πρόβλημα της τρομοκρατίας και της ένταξης στη γαλλική κοινωνία μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων που είτε είναι αποκλεισμένες είτε δεν επιθυμούν να ενταχθούν σε αυτήν; Θα καταφέρει να πείσει τη Γερμανία να προχωρήσει σε μια γενναία μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ενωσης;
Το γεγονός πως κατάφερε στα 39 του να εκλεγεί πρόεδρος της Γαλλίας και μάλιστα χωρίς τη στήριξη κανενός από τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα και χωρίς να υποκύψει στον πειρασμό της δημαγωγίας, σίγουρα εμπνέει εμπιστοσύνη στις ικανότητές του. Δεν αρκεί όμως. Οπως δείχνει η περίπτωση της Αγκελα Μέρκελ, μιας μάλλον γκρίζας προσωπικότητας, οι προσωπικές αρετές του Μακρόν μπορεί να μην έχουν καν σημασία για να πετύχει ένας πολιτικός και να μακροημερεύσει. Την ίδια αίσθηση αποκομίζει κανείς συγκρίνοντας τον Μακρόν με τον Μπαράκ Ομπάμα, έναν πολιτικό που του μοιάζει ίσως περισσότερο απ’ όλους. Ο Ομπάμα, ένας απίστευτα προικισμένος πολιτικός, δεν απέτυχε, όμως σίγουρα δεν υπήρξε εκείνος που πολλοί ήλπιζαν, ούτε σφράγισε την αμερικανική πολιτική ιστορία.
Ενας πολιτικός που θυμίζει σε πολλά σημεία τον Μακρόν είναι ο Τόνι Μπλερ. Οπως υπογραμμίζει δηκτικά ο Βρετανός δημοσιογράφος Σάιμον Κούπερ, το βασικό χαρακτηριστικό του Μπλερ ήταν η γοητεία του, που σε σημαντικό βαθμό ανέβλυζε από την απεριόριστη πίστη που είχε στον εαυτό του· όπως ακριβώς και ο Μακρόν. Ο Μπλερ, υποστηρίζει ο Κούπερ, δεν ήταν απλά γοητευτικός, ήταν ένας γόης. Ετσι κατάφερε να γοητεύσει τον αγγλικό λαό να τον ακολουθήσει ακόμη και ώς την εισβολή στο Ιράκ, μια απόφαση που τον κατέστρεψε γιατί, όπως γράφει, κανείς δεν συγχωρεί
Τα μεγάλα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών δεν είναι τόσο συνάρτηση των πολιτικών με αρετές, αλλά των πολιτικών δίχως αρετές.
έναν άνθρωπο που τον παρασύρει μέσω της γοητείας του. Το χαρακτηριστικό της γοητείας, άλλωστε, είναι αυτό που αναφέρεται πολύ συχνά σε σχέση με την προσωπικότητα του Αλέξη Τσίπρα, ενός πολιτικού που δεν διακρίνεται για τα υπόλοιπα προσόντα του. Είναι, τελικά, ο Μακρόν μια κάπως πιο εκλεπτυσμένη, γαλλική εκδοχή του Μπλερ;
Καταλήγουμε λοιπόν στο κρίσιμο ερώτημα: τι ρόλο παίζουν τελικά οι αρετές των πολιτικών; Ποιο μείγμα είναι καλύτερο, με δεδομένο πως ένας πολιτικός δεν αρκεί να είναι έξυπνος και μορφωμένος αλλά πολιτικά αποτελεσματικός και, το κυριότερο σε μια δημοκρατία, ικανός να κερδίζει εκλογές; Φοβάμαι πως στο ερώτημα αυτό δεν υπάρχει εύκολη απάντηση. Οι αρετές μετρούν μέχρις ενός σημείου μόνο, αλλά ενέχουν και κινδύνους. Μέχρι όμως να είμαστε σε θέση να αποφανθούμε για τον Μακρόν, καλό θα είναι να μην ξεχνάμε πως τα μεγάλα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών δεν είναι τόσο συνάρτηση των πολιτικών με αρετές αλλά των πολιτικών δίχως αρετές. Και εδώ, φυσικά, διαθέτουμε το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του είδους που θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε, τον Ντόναλντ Τραμπ.