Γαλλική επιστημονική αποστολή στον Μοριά, σε μια άρτια, κομψή έκδοση από τη Μέλισσα
Η σκηνή, που μοιάζει μυθιστορηματική, είναι απολύτως πραγματική και συνέβη στις 3 Μαρτίου του 1829, τα χαράματα. Υστερα από ένα πολυήμερο και επίπονο θαλάσσιο ταξίδι, το πλοίο που μετέφερε από την Τουλόν τα μέλη της γαλλικής επιστημονικής αποστολής στον Μοριά πλησίασε τον όρμο του Ναυαρίνου. Η χαρά και η συγκίνηση των επιβαινόντων δεν μπορούσε να περιγραφεί με λόγια. Αλλωστε, η σκούρα στεριά που διαγραφόταν μπροστά τους, επεφύλασσε για τους επονομαζόμενους «Savants», δηλαδή τους επιστήμονες και τους καλλιτέχνες, την ερευνητική γη της Επαγγελίας. Η Ελλάδα ήταν η χώρα που μόλις είχε απελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό και ενσάρκωνε τα αρχαία ιδεώδη. Αισθάνονταν δικαίως ότι θα ζούσαν αυτοπροσώπως μια συγκλονιστική συνάντηση με την ίδια την Ιστορία. Οι τοπογράφοι του γαλλικού στρατού είχαν ήδη ξεκινήσει τη συστηματική χαρτογράφηση.
Το έργο της αποστολής που έφερε εις πέρας αυτή η ομάδα των 48 ατόμων, δεν είναι μόνον ένας καλλιτεχνικός, χαρτογραφικός και επιστημονικός άθλος, αλλά κάτι πολύ σπουδαιότερο. Αποτελεί τον σπινθήρα που πυροδότησε σε ολόκληρη τη Δύση την περιέργεια για την Ελλάδα, τις αρχαιότητες, το φυσικό της περιβάλλον μέσα από το πρίσμα της αυτοψίας και όχι από τη διαστρεβλωμένη ρομαντική σκοπιά που επικρατούσε συχνά μέχρι τότε. Οπως είχε συμβεί και στην αποστολή των «Savants» που έγινε στην Αίγυπτο το 1798, υπό τον Ναπολέοντα, οι Γάλλοι έγιναν ο αγωγός της γνώσης για έναν τόπο και την ιστορία του, κατά τρόπο καταλυτικό. Εφεραν στο φως του ήλιου ένα νέο αφήγημα, που καθόρισε τα πάντα.
Το τεράστιο αυτό corpus, το έργο της γαλλικής επιστημονικής αποστολής του Μοριά (με την ονομασία αυτή οι Γάλλοι περιέγραφαν όχι μόνον την Πελοπόννησο αλλά και την Αττική και τα νησιά του Αιγαίου, δηλαδή περίπου την τότε ελληνική επικράτεια) από το 1829 έως το 1838, είναι ενδιαφέρον και πολυδιάστατο. Μεταφέρει ατόφια την εικόνα της χώρας την ώρα που άρχισε να συγκροτείται το κράτος έπειτα από 400 χρόνια σκλαβιάς.
Φτάνει σε εμάς σήμερα, μέσα από τις εξαιρετικές εκδόσεις της Μέλισσας από τις δραστήριες και γεμάτες αφοσίωση Αννη και Αθηνά Ραγιά, που το έχουν πείσμα να βγάζουν μικρά διαμάντια παρά την κρίση. Το Α΄ Μέρος είχε κυκλοφορήσει το 2011 και αφορούσε το τμήμα των φυσικών επιστημών υπό τη διεύθυνση του Μπόρι ντε Σαν Βενσάν. Το Β΄ Μέρος, που μόλις τυπώθηκε, είναι αφιερωμένο στα τμήματα της αρχαιολογίας, της αρχιτεκτονικής, της γλυπτικής και των επιγραφών υπό τον Αμπελ Μπλουέ. Περιέχει 18 κεφάλαια και 724 εικόνες πολύ καλά επεξηγηματικά κείμενα από ειδικούς στον τομέα τους, τους οποίους ενορχήστρωσε ο ακούραστος Γιάννης Σαΐτας, ο άνθρωπος που έχει διαθέσει δέκα χρόνια από τη ζωή του στη μελέτη, οργάνωση και εκδοτική ανάδειξη του υλικού αυτού. Αρχιτέκτων, πολεοδόμος και εθνολόγος, φρόντισε μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια στην αισθητική και στο περιεχόμενο, κάτι που είναι εμφανές για όποιον φυλλομετρήσει το λεύκωμα.
Ηθικός και οικονομικός υποστηρικτής ήταν η εταιρεία «Μορέας», ενώ καίρια ήταν και η συμβολή της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, που έβαλε τα δυνατά της για να βοηθήσει αυτήν την έκδοση ελληνογαλλικού ενδιαφέροντος. Είναι μια μικρή κάψουλα στον χώρο και τον χρόνο, με πολύτιμο περιεχόμενο που έπεσε σε πολύ καλά χέρια...