Πού οδήγησε ο εκτροχιασμός του χρέους το 2015
Η συμφωνία ελάφρυνσης χρέους μπορεί να αποτελέσει επί της ουσίας ένα νέο πρόγραμμα βοήθειας.
Η κυβερνητική πλειοψηφία ψήφισε πρόσφατα σειρά περιοριστικών μέτρων που εκτείνονται πέρα από το 2018 και δίνουν στο ΔΝΤ κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής δημοσιονομικής πολιτικής τα επόμενα χρόνια. Τα δύο αυτά στοιχεία καθιστούν τη συμφωνία για κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης ένα τέταρτο μνημόνιο, το οποίο η ελληνική κυβέρνηση προσυπέγραψε προσδοκώντας μια συμφωνία αναδιάρθρωσης του επίσημου ελληνικού χρέους.
Η βέβαιη αναγκαιότητα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους είναι το αποτέλεσμα του εκτροχιασμού της ελληνικής οικονομίας το πρώτο εξάμηνο του 2015. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και του επικεφαλής του ESM, αλλά και ανεξάρτητες εκθέσεις, τα γεγονότα του 2015 αύξησαν τις μελλοντικές ελληνικές δανειακές ανάγκες κατά δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ, ανέτρεψαν την αναπτυξιακή δυναμική της περιόδου 2012-14 και επέφεραν βαρύ πλήγμα στην αξιοπιστία της Ελλάδας, όπως αυτή αποτυπώνεται σε σειρά δεικτών επενδυτικής εμπιστοσύνης. Ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με τις εκθέσεις βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους του ΔΝΤ, όπως και έγκυρων ανεξάρτητων οργανισμών (π.χ. Ινστιτούτο Bruegel), ο εκτροχιασμός του 2015 κατέστησε το ελληνικό χρέος από οριακά βιώσιμο σε εξαιρετικά μη βιώσιμο και μετέτρεψε την ανάγκη ελάφρυνσής του από πιθανή και περιορισμένη στο τέλος του 2014 σε βέβαιη και μεγάλη το καλοκαίρι του 2015. Πάνω σε αυτό το δεδομένο στηρίζεται η παρούσα συζήτηση για ελάφρυνση χρέους.
Ιδανικά για την Ελλάδα, η ελάφρυνση επίσημου χρέους θα έπαιρ- νε τη μορφή μιας εφάπαξ απομείωσης της ονομαστικής του αξίας. Με δεδομένους όμως τους περιορισμούς που θέτουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες και η παρούσα πολιτική πραγματικότητα στις πιστώτριες χώρες, η ελάφρυνση θα πάρει κυρίως τη μορφή μείωσης επιτοκίων και αναδιάρθρωσης (μετάθεση) των ημερομηνιών λήξης των ελληνικών δανείων. Οπως εξηγεί πρόσφατη μελέτη του Peterson Institute of International Economics, για να προσφέρουν στην Ελ- λάδα ουσιαστική ελάφρυνση χρέους σε όρους παρούσας αξίας, οι μεταθέσεις πληρωμών θα πρέπει να εκτείνονται σε μεγάλο βάθος χρόνου, πράγμα που σημαίνει ότι οι πιστώτριες χώρες θα παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα εκτεθειμένες στον κίνδυνο ενός ελληνικού πιστωτικού γεγονότος. Για τον λόγο αυτό, θα αναζητήσουν αποτελεσματικά σχήματα κινήτρων που θα αποτρέπουν τις ελληνικές αρχές από πολιτικές που θα αυξάνουν τον κίνδυνο ενός δημοσιονομικού ατυχήματος στην Ελλάδα.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι πολύ πιθανό η όποια ελάφρυνση χρέους συμφωνηθεί να είναι σταδιακή, δηλαδή να περιλαμβάνει μεταθέσεις πληρωμών κατά τακτά χρονικά διαστήματα που θα τελούν υπό την αίρεση επίτευξης στόχων. Σε αυτή την περίπτωση, η συμφωνία ελάφρυνσης χρέους θα αποτελέσει επί της ουσίας ένα νέο πρόγραμμα βοήθειας, όπου ο ελληνικός προϋπολογισμός θα χρηματοδοτείται εμμέσως πλην σαφώς από τους επίσημους πιστωτές μέσω μετάθεσης πληρωμών και, σε αντάλλαγμα, οι ελληνικές αρχές θα ασκούν πολιτική υπό συμπεφωνημένες δεσμεύσεις.
Συμπερασματικά, καθιστώντας την ελάφρυνση χρέους αναγκαία και μεγάλη, τα γεγονότα του 2015 στέρησαν από την Ελλάδα τη δυνατότητα να κάνει καθαρή έξοδο από τα μνημόνια, όπως οι Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρος, και πιθανότατα τη δέσμευσαν σε καθεστώς προγράμματος για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. * Ο αρθρογράφος είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ.