Κάτι κουρασμένοι διαφωτιστές

Δ ιαβάζω: 3.000 παιδιά επισκέφθηκαν ψυχιάτρους μετά το χτύπημα στη Νίκαια. Περιμένουμε τι θα γίνει μετά το Μάντσεστερ. Ακούω στο ραδιόφωνο: στρατός στους δρόμους των αγγλικών πόλεων. Ο τόνος της φωνής υποκρύπτει κάτι σαν απογοήτευση. Μα τι δημοκρατία είναι αυτή που κατεβάζει τον στρατό στους δρόμους για να προστατευθεί; Σκέφτομαι: αλήθεια πόσα έργα σύγχρονης τέχνης, κατασκευές και δρώμενα έχουν γίνει για τα θύματα των τρομοκρατικών επιθέσεων στις ευρωπαϊκές πόλεις; Μπορεί να πέφτω έξω αλλά δεν ξέρω κανένα. Ο Αϊ Ουέι Ουέι συγκινήθηκε από τον μικρό Αϊλάν και ξάπλωσε στην παραλία. Και οι νεκροί του Μπατακλάν; Το δράμα των προσφύγων που πνίγονται στα νερά της Μεσογείου αγγίζει την ευαισθησία τους. Το δράμα όμως των γονιών που έχασαν παιδιά, φίλους, συγγενείς ή απλώς γνωστούς το αναλαμβάνει ο κρατικός μηχανισμός, οι μυστικές υπηρεσίες. Πάντως, η καλλιτεχνική ευαισθησία δεν θεωρεί εαυτήν αρμόδια.

Οταν βυθίζεται σκάφος με πρόσφυγες και η θάλασσα γεμίζει νεκρούς, το γεγονός καλείται «ανθρωπιστική τραγωδία». Οι 23 νεκροί του Μάντσεστερ τι είναι; Δεν είναι ανθρωπιστική τραγωδία; Οχι, διαμαρτύρεται το προοδευτικό υπερεγώ της Γηραιάς Ηπείρου. Είναι σίγουρα τραγικό, τόσο τραγικό, που δεν γίνεται πιο τραγικό. Εχει όμως να κάνει με την πολιτική. Μόνον πολιτικά μπορεί να αντιμετωπισθεί η τρομοκρατία. «Ας τους αφήσουμε στην ησυχία τους, ας σταματήσουμε να παρεμβαίνουμε στα δικά τους και θα ηρεμήσουν». Το πρόβλημα είναι το Ισλαμικό Κράτος, όπως ήταν η Αλ Κάιντα; Ή μήπως το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι οργανώσεις γεννιούνται και θεριεύουν σαν άτυπα κύτταρα στις κοινωνίες της Δύσης; Το Ισλαμικό Κράτος είναι η αιτία της τρομοκρατίας ή δημιουργήθηκε για να λυτρώσει ένα μίσος που γεννήθηκε πριν απ’ αυτό;

Ο Διαφωτισμός είναι, μετά τον χριστιανισμό και τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, το τελευταίο πνευματικό ρεύμα με οικουμενικές βλέψεις. Διαμόρφωσε τον Δυτικό Κόσμο όπως τον ζούμε σήμερα. Ο Βολταίρος δεν ήταν άθεος. Δημιούργησε όμως έναν χώρο, πνευματικό και κοινωνικό, που αυτονομήθηκε από τη θρησκεία. Οσοι τον αντιμετώπισαν ως υποκατάστατο της θρησκείας, έφτιαξαν μια θρησκεία χωρίς Θεό, τον μαρξισμό-λενινισμό, ένα ιστορικό τερατούργημα. Οσοι, λόγω ευηθείας ή έλλειψης ευαισθησίας –που είναι το ίδιο– τον παίρνουν κατά γράμμα αδυνατούν να καταλάβουν τον κόσμο μας. Η σοσιαλδημοκρατία, ηγεμονική δύναμη στην ευρωπαϊκή παιδεία, αυτό δεν μπορεί να το αντιληφθεί. Επειδή η ίδια προτάσσει τις εκκοσμικευμένες αξίες, θεωρεί ότι αυτές ισχύουν παντού, πάντα και για όλους.

Το φανατικό Ισλάμ δεν θα μας απασχολούσε αν δεν είχε θρησκευτικές και κοινωνικές ρίζες. Τα λοιπά ανήκουν στην κόπωση που αισθάνεται ο Διαφωτισμός απ’ το να σκέφτεται τα ίδια και τα ίδια.