Οσοι έρχονται στην Ευρώπη να σέβονται τις αξίες της
Οσοι έρχονται στις χώρες μας πρέπει να υιοθετούν και να δέχονται τις αξίες μας
Ιστορία και διαρκείς μετακινήσεις πληθυσμών: Οσοι έρχονται στην Ευρώπη οφείλουν να σέβονται τις αξίες της, λέει στο Γεύμα με την «Κ» ο κορυφαίος Ρώσος βυζαντινολόγος Σεργκέι Κάρποβ.
Θυμάται ακόμη ο Σεργκέι Κάρποβ το Συνέδριο Βυζαντινών Σπουδών που διοργανώθηκε στην Ελλάδα μετά την πτώση της δικτατορίας και «ήταν ένα από τα καλύτερα και πιο υψηλού επιπέδου που έχω συμμετάσχει στη ζωή μου». Παρούσα ήταν και η Ελένη Γλύκατζη -Αρβελέρ, την οποία ο κ. Κάρποβ αποκαλεί με τρυφερό θαυμασμό «η αυτοκράτειρα!». Ο κορυφαίος Ρώσος βυζαντινολόγος ήρθε στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου του «Ιστορία της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας», από το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών.
Το σημερινό «Γεύμα» είναι κάπως ασυνήθιστο. Οχι μόνο γιατί οι συνδαιτυμόνες είναι τρεις, προσκεκλημένος είναι και ένας εκ των δύο επιστημονικών επιμελητών του βιβλίου, στενός συνεργάτης του κ. Κάρποβ, ο Μιχαήλ Γκρατσιάνσκι, καθώς και ο χορηγός της έκδοσης Ευθύμιος Βιδάλης, αλλά και γιατί οι ιστορίες που διαπλέκονται είναι πολλές όπως και οι γλώσσες. Αγγλικά (κυρίως), ρωσικά και ελληνικά εναλλάσσονται στη διάρκεια του γεύματος, οι προσωπικές διαδρομές διασταυρώνονται με τις επιστημονικές επιλογές, η μεγάλη Ιστορία, η μικρή του καθενός και η σύμπτωση συνθέτουν έναν κύκλο ζωής.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ο Ευθύμιος Βιδάλης στήριξε την έκδοση στα ελληνικά (από τον τομέα Βυζαντινών Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών, του ΕΙΕ) της ογκώδους έρευνας του Σεργκέι Π. Κάρποβ, από τους πλέον ειδικούς στην Ιστορία της Τραπεζούντας, η οποία πρωτοκυκλοφόρησε το 2007 στα ρωσικά. Γιατί; Η απάντηση κρύβει μικρές «υποϊστορίες», που θυμίζουν μπάμπουσκα. «Θα ξεκινήσω με τον πατέρα μας, Κωνσταντίνο Κελετσέκη, τον πατέρα της αγαπημένης μου συζύγου Μαρίας, για τον οποίο ο Πόντος, αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού πολιτισμού, αποτελούσε τις βαθιές ρίζες, οικογενειακές και αξιακές καταβολές των γονέων του. Στη μνήμη του, εξάλλου, είναι αφιερωμένη η ελληνική έκδοση του βιβλίου. Ο Κ. Κελετσέκης ανατράφηκε στην Περσία και στη Θεσσαλονίκη, ήταν ένας άνθρωπος του κόσμου, επιχειρηματίας, με ζηλευτή ευφράδεια και στις πέντε γλώσσες που γνώριζε (ελληνικά, αγγλικά, ρωσικά, φαρσί και γαλλικά). Πάντα τον συνάρπαζε ο Πόντος, το παράδειγμα της ζωντανής και ιστορικής γέφυρας μεταξύ πολιτισμών, κι αυτό τον ώθησε να αναλάβει τη μετάφραση και την ελληνική έκδοση του βιβλίου του καθηγητή Κάρποβ. Την 1η Μαρ- τίου 2009 όμως έφυγε από κοντά μας. Λίγες ημέρες νωρίτερα συμφωνήσαμε να ολοκληρώσω εγώ αυτό το έργο και με τίμησε έτσι δίνοντάς μου τη σκυτάλη. Πιστεύω ότι η ιστορία του Ελληνισμού, οι ιδέες, οι αξίες, η πνευματική επιρροή μας πρέπει να αναδεικνύονται. Αλλιώς, τι είμαστε; Πληθυσμιακά αλλά και οικονομικά αντιπροσωπεύουμε λιγότερο από το 2% της Ευρωπαϊκής Ενωσης».
Ευρωπαϊκό σταυροδρόμι
Στρέφομαι στον Σεργκέι Κάρποβ για να τον ρωτήσω «αν διακρίνει στην Ευρώπη χαρακτηριστικά της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας». Η απάντηση του, στα αγγλικά αλλά και στα ρωσικά (στη μετάφραση βοηθάει ο κ. Γκρατσιάνσκι που γνωρίζει ελληνικά), περιέχει πολλές ιστορικές αναφορές: «Η Αυτοκρατορία αυτή (1204-1461) υπήρξε το τελευταίο βυζαντινό κράτος, το οποίο ήκμασε στο σταυροδρόμι της Δύσης και της Ανατολής. Δεν υπήρξε υπερδύναμη. Εν τούτοις, ήταν η εστία του ποντιακού Ελληνισμού και για πολύ καιρό παρέμεινε συνδετικός κρίκος της Δύσης με την Ανατολή, το σταυροδρόμι των πολιτισμών. Ηταν ένα κράτος πολυπολιτισμικό και σύνθετο, που σεβόταν τις αρχαίες παραδόσεις, φορέας ενός μεγάλου πολιτισμού, αφομοίωνε τα επιτεύγματα άλλων λαών και επιβίωνε χάρη στις προσαρμοστικές του ικανότητες σε ένα μάλλον εχθρικό περιβάλλον». Για να προχωρήσει στη σύγκριση με τη σημερινή Ευρώπη προηγείται μια «διευκρίνιση», όπως λέει: «Ηταν κάτω από την ορθόδοξη κυριαρχία, που συνένωνε τις αντιθέσεις». Και συνεχίζει: «Ναι, η Ευρώπη σήμερα είναι σταυροδρόμι με μια βασική προϋπόθεση: οι άνθρωποι που έρχονται στις χώρες μας πρέπει να υιοθετούν και να δέχονται τις αξίες μας. Αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό. Αν δεν δέχονται τον τρόπο ζωής μας, όλα γίνονται δύσκολα. Η ενσωμάτωση είναι το επόμενο βήμα. Πρώτα, η αποδοχή των αξιών». – Η δημοκρατία στην Ευρώπη βρίσκεται σε κίνδυνο;
– Πιθανόν, ναι. Πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί, ιδιαίτερα στις αποφάσεις που παίρνετε. Oχι μόνο στην Ευρώπη. Ο,τι συμβαίνει σε όλο τον κόσμο είναι επικίνδυνο. Πρέπει όσοι αποφασίζουν, να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες κι άλλων χωρών και λαών. Καμιά φορά οι αποφάσεις που λαμβάνονται μπορεί να είναι καλές για μια χώρα όχι όμως και, συνολικά, για την ευρωπαϊκή κοινότητα. Πρέπει να συντονίσουμε τις δυνάμεις μας έτσι ώστε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο.
Οι Πόντιοι στην Ελλάδα έχουν στενή σχέση με τους προγόνους τους, την ιστορία τους, η ποντιακή διάλεκτος είναι η πιο παλιά ελληνική διάλεκτος. Είναι σημαντική η διατήρηση της παράδοσης, η προστασία της μνήμης. Τα πράγματα αλλάζουν με την εκπαίδευση. Με την ταπεινοφροσύνη. Μερικές φορές οι άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχουν δύο απόψεις: η δική τους και η λάθος! Πρέπει κανείς να είναι πολύ ευαίσθητος στις άλλες απόψεις.