Ο Τραμπ, η «τρόικα» και το αδιέξοδο του Κατάρ

Εδώ και τρεις δεκαετίες, το Κατάρ έχτιζε μεθοδικά σχέσεις με τον έξω κόσμο και είχε συνδέσει τη εθνική του ασφάλεια με την αεροπορική βάση των ΗΠΑ που είχε φιλοξενήσει. Ωστόσο, μετά τον εμπορικό, αεροπορικό και διπλωματικό αποκλεισμό που του επέβαλαν την περασμένη εβδομάδα οι τρεις βασικοί του γείτονες (Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Μπαχρέιν), η μικρή πόλη-κράτος του Περσικού έμοιαζε, ιδιαίτερα τις πρώτες 48 ώρες, βαθιά απομονωμένη.

Το Κατάρ κατηγορείται για μία σειρά αδικημάτων, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης της τρομοκρατίας. Δεν πρόκειται για νέα κατηγορία. Η χώρα συνεργάζεται με τις αμερικανικές αρχές για να βελτιώσει τους μηχανισμούς ελέγχου χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Θα μπορούσε να κάνει περισσότερα, αλλά δεν συμπεριφέρεται χειρότερα στο μέτωπο αυτό από άλλες χώρες του Περσικού, όπως το Κουβέιτ.

Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι το Κατάρ στηρίζει το Ισλαμικό Κράτος. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι έχει στηρίξει άλλες ομάδες, χρηματοδοτώντας ισλαμιστές στη Συρία και αναπτύσσοντας σχέσεις με την Jabhat alNusra, παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Αντίστοιχα, το κρατίδιο του Κόλπου δεν κρύβει την υποστήριξή του για τη Χαμάς, της οποίας ο αρχηγός, Χάλεντ Μισάλ, διαμένει εκεί εδώ και χρόνια. Το Κατάρ ισχυρίζεται ότι στηρίζει τις οργανώσεις αυτές με σκοπό να τις ωθήσει προς τη μετριοπάθεια.

Κατά τα άλλα, το Κατάρ δραστηριοποιείται διεθνώς εδώ και καιρό με τρόπους που προκαλούν εντάσεις με τους γείτονές του. Ηδη, από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 ανέπτυξε σχέσεις με το Ιράν και το Ισραήλ, προκαλώντας την έντονη ενόχληση της Σαουδικής Αραβίας. Ακόμα χειρότερη στα μάτια του Ριάντ ήταν η ίδρυση του Al Jazeera το 1996, ενός τηλεοπτικού δικτύου που ασκεί δριμεία κριτική στα κράτη της περιοχής. Το Al Jazeera έκανε στροφή προς τη μετριοπάθεια το 2008 για να εξασφαλιστεί η επιστροφή στη χώρα του Σαουδάραβα πρέσβη που είχε αποχωρήσει σε ένδειξη διαμαρτυρίας το 2002. Το 2014 οι πρέσβεις της τρόικας των κρατών που ηγήθηκαν του τρέχοντος αποκλεισμού αποχώρησαν όλοι από την Ντόχα, για να ασκήσουν πίεση στον νέο εμίρη, Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι. Ορισμένοι ισλαμιστές απελάθηκαν τότε και το Κατάρ υποσχέθηκε να επιδείξει καλή συμπεριφορά.

Ο Ταμίμ σε γενικές γραμμές ακολούθησε μια πιο μετριοπαθή εξωτερική πολιτική από τον πατέρα του. Εχει υπάρξει πολύ πιο απρόθυμος να εμπλακεί στη Συρία και στη Λιβύη και συνέδραμε στη στρατιωτική επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ στην Υεμένη το 2015. Ωστόσο, το Κατάρ διατήρησε τις σχέσεις του με τη Χαμάς.

Μια συμφωνία πληρωμής λύτρων για Καταριανούς ομήρους που κρατούνταν στο Νότιο Ιράκ ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Το Κατάρ φέρεται να πλήρωσε ώς και ένα δισ. δολάρια για την απελευθέρωση των ομήρων τον περασμένο Απρίλιο, με τα χρήματα να πηγαίνουν σε ομάδες σιιτών εθνοφυλάκων βαθιά εχθρικές προς τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ.

Λίγο μετά, σε μια κίνηση άνευ προηγουμένου, ο πρόεδρος Τραμπ έκανε τη Σαουδική Αραβία την πρώτη του στάση στο πρώτο του επίσημο διεθνές ταξίδι. Η τρόικα δεν θα μπορούσε να έχει ενορχηστρώσει καλύτερα τα πράγματα. Ο Τραμπ προώθησε μια συμφωνία πώλησης όπλων που αποτελεί ιστορικό ρεκόρ, καταργώντας τους περιορισμούς που είχε επιβάλει η κυβέρνηση Ομπάμα και ουσιαστικά υποσχέθηκε να αφήσει τα κράτη αυτά να διαχειριστούν μόνα τους τα ζητήματα της περιοχής.

Η Σαουδική Αραβία ένιωσε ελεύθερη να δράσει όσο ποτέ άλλοτε, όπως και τα ΗΑΕ, ίσως ο στενότερος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή. Θεώρησαν ότι είχαν λάβει το «πράσινο φως» για να δώσουν οριστική λύση στο ζήτημα του Κατάρ. Μετά την ανακοίνωση του αποκλεισμού, ο Τραμπ ενθουσίασε την τρόικα με ένα υποστηρικτικό tweet. Ωστόσο, στη συνέχεια ανασκεύασε, πιθανότατα υπό την πίεση των υπουργών Εξωτερικών και Αμυνας, που έχουν μεγάλη εμπειρία στον Κόλπο.

Η θέση του Κατάρ παραμένει επισφαλής. Η ηγεσία του φοβάται νέα κλιμάκωση – μια ανησυχία που δεν είναι παράλογη, ιδιαίτερα δεδομένου του πόσο ξαφνιάστηκε από την κίνηση των γειτόνων του. Η τρόικα επέλεξε μια προσέγγιση τύπου «σοκ και δέος»: ένα άμεσο και σφοδρό χτύπημα που μείωσε τη διάρκεια της δοκιμασίας. Κανείς δεν επιθυμεί μια παρατεταμένη αντιπαράθεση. Το Κατάρ θα υποφέρει περισσότερο, αλλά αν εταιρείες από τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα αθετήσουν εμπορικές συμφωνίες εξαιτίας μιας πολιτικής κόντρας, θα εκτεθούν. Παράλληλα, το Κατάρ παραμένει ένα αναντικατάστατο κομμάτι των διεθνών στρατιωτικών υποδομών των ΗΠΑ.

Το κρατίδιο δεν έχει απαντήσει με αντίποινα –συνεχίζει να προμηθεύει τα ΗΑΕ με το ένα τρίτο των αναγκών τους σε φυσικό αέριο– και αυτό είναι αξιέπαινο. Οι μέρες της περιπετειώδους εξωτερικής πολιτικής μάλλον έχουν τελειώσει. Είναι ένα πικρό χάπι που θα αποκλείσει το Κατάρ από τις ευρύτερες περιφερειακές πολιτικές διεργασίες – αλλά αυτό μπορεί να αποδειχθεί ευεργετικό. Υπάρχουν, επίσης, φήμες ότι η τρόικα θα απαιτήσει το κλείσιμο των μέσων ενημέρωσης του Κατάρ, μεταξύ των οποίων και του Al Jazeera. Το Κατάρ δεν θα το δεχθεί αυτό, καθώς το Al Jazeera είναι ένα από τα κύρια διεθνή του brands. Θα ελπίσει ότι οι ΗΠΑ και άλλοι σύμμαχοί του θα ασκήσουν πίεση στους γείτονές του να αμβλύνουν τα αιτήματά τους.