Η δουλειά του ιστορικού μοιάζει με τη θεϊκή, είναι σαν ανάσταση
– Η Ιστορία επαναλαμβάνεται κ. Κάρποβ;
– Κατά μία έννοια. Εξηγεί, ερμηνεύει, επίσης πολλά πράγματα. Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουμε βέβαια δεν είναι, καμιά φορά, επαρκή για να αποφύγουμε τις συνέπειες. Αυτό είναι ένα πρόβλημα. Η Ιστορία δεν διδάσκει τίποτα αλλά εκδικείται για τα μαθήματα που δεν παίρνει κανείς, έλεγε ένας Ρώσος ιστορικός του 19ου αιώνα. Οποιος δεν διδάσκεται από τα μαθήματα της Ιστορίας είναι καταδικασμένος να τα επαναλαμβάνει... – Γιατί;
– Γιατί κάθε γενιά έχει τη δική της αντίληψη για το παρελθόν και το παρόν. Δεν ξέρω για την Ελλάδα αλλά στη χώρα μου, όταν έχεις τρεις Ρώσους έχεις τέσσερις απόψεις. Για την Ελλάδα, είναι ίσως λίγο χειρότερα: τέσσερις Ελληνες, έξι απόψεις! – Ποιος ο ρόλος ενός ιστορικού;
– Να εξηγήσει. Ο ιστορικός έχει ένα προσόν που δεν έχει κανείς άλλος. Ο ιστορικός μπορεί να αναστήσει τη μνήμη ενός ανθρώπου κι αυτό κάνει τη δουλειά του να μοιάζει με τη θεϊκή. Είναι σαν ανάσταση. Εχει κάτι μυστικιστικό. – «Το παρελθόν έχει μέλλον», είναι ο τίτλος ενός βιβλίου της Αρβελέρ.
– Ακριβώς. Το παρελθόν έχει συνέπειες μεγάλης διάρκειας. Και ίσως όχι στις πολιτικές συνθήκες αλλά στη νοοτροπία που είναι χειρότερα. Η νοοτροπία οδηγεί σε διαφορετικές εμπειρίες και συμπεράσματα. – Πώς αλλάζουν τα πράγματα;
– Με την εκπαίδευση. Με την ταπεινοφροσύνη. Μερικές φορές οι άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχουν δύο απόψεις: η δική τους και η λάθος! Πρέπει κανείς να είναι πολύ ευαίσθητος στις άλλες απόψεις. – Οι μειονότητες, όπως είναι και οι Πόντιοι, αποτελούν θερμοκήπια φαντασιώσεων και εθνικισμών.
– Σε ποιους Πόντιους αναφέρεστε; Οι Πόντιοι που έμειναν στην Τουρκία, για παράδειγμα, είναι πολύ λίγοι. Ακόμη κι αν έχουν ελληνικό αίμα ενσωματώθηκαν από το τουρκικό περιβάλλον. Δεν ομολογούν εύκολα τις ρίζες τους, έχουν απολύτως ενσωματωθεί. Οι Πόντιοι στην Ελλάδα είναι εντελώς διαφορετική υπόθεση. Είναι, επίσης, άλλο θέμα οι Πόντιοι που ήρθαν εδώ από την ανταλλαγή πληθυσμών και άλλο όσοι κατάγονται από τη νότια Ρωσία. Οπως και να ’χει, πάντως, έχουν στενή σχέση με τους προγόνους τους, την ιστορία τους, η ποντιακή διάλεκτος είναι η πιο παλιά διάλεκτος της ελληνικής γλώσσας. Είναι σημαντική η διατήρηση της παράδοσης, η προστασία της μνήμης. Γι’ αυτό είναι σημαντική η διατήρηση θεσμών, όπως της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών και άλλων που προστατεύουν τους ανθρώπους και τη μνήμη τους. Για να δημιουργηθεί ένα καλό μπουκέτο στην Ελλάδα, κάθε λουλούδι πρέπει να ανθίζει. – Μια βασική παράμετρος της κρίσης είναι η ανεργία.
– Εχει δημιουργηθεί και μια ιδιότυπη ανεργία. Ο αρχιτέκτονας που μεταναστεύει, λόγου χάρη, μπορεί να μη βρει δουλειά πάνω στο αντικείμενό του. Κι αυτό είναι επίσης ανεργία. Ομως, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι κάθε εποχή έχει τα προβλήματά της. Δεν υπήρξε περίοδος στην ιστορία του κόσμου όπου όλα ήταν ήσυχα, ωραία και αρμονικά. Δεν πρέπει κανείς να υπερεκτιμά τα προβλήματά μας αλλά να προσπαθεί να βρει τρόπο να τα ξεπερνάει. – Εχετε μια ζωή αφιερωμένη σε έναν στόχο, έναν σκοπό. Πόσο εύκολο ήταν αυτό;
– Καθόλου εύκολο. Και πάντα λέω στους φοιτητές μου ότι αν επιλέξετε τις Μεσαιωνικές Σπουδές είναι μια πολύ δύσκολη δουλειά. Οταν με ρωτούν ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα στη ζωή μου, απαντώ ότι είναι η ενασχόλησή μου με τα αρχεία. Είναι όπως η χαρά του ψαρά. Περιμένω ώρες για να έχει κάποιο αποτέλεσμα. Αυτή η αναμονή και η αναζήτηση είναι για μένα συναρπαστικές. Για να ανακαλύψεις κάτι πρέπει να διαβάσεις χιλιάδες ντοκουμέντα ώστε να καταλήξεις σε ένα. Καμιά φορά βρίσκεσαι μπροστά σε μια ανακάλυψη, αλλά δεν μπορείς αμέσως να την αξιολογήσεις, χρειάζεται χρόνος. Το ενδιαφέρον είναι η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων. Καθένας πρέπει να φροντίζει να οργανώσει τη δική του βάση δεδομένων. – Ποιο είναι το πιο πολύτιμο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας καθηγητής για τους μαθητές του;
– Να τους διδάσκει αλλά να μη θέλει να επιβάλει την άποψή του, γιατί κάθε φοιτητής πρέπει να βρίσκει τον δικό του δρόμο. Υπάρχουν φορές που οι φοιτητές κάνουν μια ανακάλυψη, που σκέφτονται πράγματα που εγώ δεν έχω σκεφθεί. Τους είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. – Πώς πρέπει να διδάσκεται η Ιστορία στα σχολεία;
– Είμαι ο επιμελητής των κειμένων για τα βιβλία της Ιστορίας για τα ρωσικά σχολεία. Προσπαθούμε να συνδυάσουμε την πραγματική πληροφορία με την αναφορά σε πηγές, με εξηγήσεις και προτάσεις για το πώς μπορεί κανείς να επεξεργαστεί, να αναπτύξει αυτές τις πηγές, με χάρτες (απολύτως απαραίτητοι), και με προτάσεις για το τι μπορεί κανείς να διαβάσει πάνω σε κρίσιμα θέματα. – Πώς αντιμετωπίζετε τα «ευαίσθητα» ιστορικά θέματα;
– Φέτος, για παράδειγμα, συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την επανάσταση του 1917. Προσπαθούμε να αναφερθούμε στα πραγματικά περιστατικά. Να δώσουμε πηγές, να δώσουμε απόψεις. Εχουμε μόνο έναν σκοπό: να δημιουργήσουμε καταρτισμένους ανθρώπους. Τίποτε άλλο.