Λίγα μέτρα, πολλά εργατικά
Η μεγάλη κρίση και η αύξηση της ανεργίας, οι βασικές αιτίες
Η παρατεταμένη οικονομική κρίση, η συνεχιζόμενη αύξηση της ανεργίας και παράλληλα της ανασφάλιστης εργασίας, καθώς και η υποκατάσταση της πλήρους απασχόλησης με υποαμειβόμενη μερική, έχουν αφήσει βαρύ το στίγμα τους στην εγχώρια αγορά εργασίας, με άμεση, δραματική συνέπεια την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων. Ειδικά από το 2013 και μετά, σύμφωνα με στοιχεία των εργαζομένων στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), τα εργατικά ατυχήματα στη χώρα μας καταγράφουν ανησυχητική αύξηση, γεγονός που συνδέεται χρονικά με τις αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων, αλλά και τη μείωση των κονδυλίων για τη λήψη μέτρων ασφάλειας από πλευράς των επιχειρήσεων, σε μια προσπάθεια περιστολής του λειτουργικού κόστους τους.
Σύμφωνα με τον Σύλλογο Τεχνικών και Υγειονομικών Επιθεωρητών Εργασίας, ενώ το 2010 τα εργατικά ατυχήματα που δηλώθηκαν στο ΣΕΠΕ ήταν 5.721, το 2016 ο αριθμός αυξήθηκε στις 6.500. Ειδικά από το 2013 και μετά, παρατηρείται μια σταθερή αύξηση των εργατικών ατυχημάτων για κάθε έτος γύρω στο 10%. Στον αντίποδα, σημαντική κάμψη παρατηρήθηκε το διάστημα 2011-2012.
Οι αιτίες είναι πολλές και σύνθετες: η διακοπή επενδύσεων σε μηχανολογικό εξοπλισμό από πλευράς επιχειρήσεων, η δραματική μείωση της οικοδομής κατά τα πρώτα χρόνια της κρίσης, κλάδος που κατά κύριο λόγο στο παρελθόν συντελούσε στην αύξηση των εργατικών ατυχημάτων, και η αλλαγή της μεθοδολογίας μέτρησης από το 2014. Κατά το ίδιο διάστημα άλλωστε, μαζί με τα μέτρα ασφάλειας, περιορίστηκαν και οι έλεγχοι. Μάλιστα, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017, οι έλεγχοι υπολείπονται σε ποσοστό 27% αυτών που διενεργήθηκαν το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2016. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το διάστημα 2015-2016 έχουν διεξαχθεί περίπου 45.000 έλεγχοι στο κομμάτι της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία και τα πρόστιμα που έχουν επιβληθεί εκτιμώνται σε περίπου 7 εκατ. ευρώ.
Η ΕΛΣΤΑΤ στηρίζει την έρευνά της σε στοιχεία από τις δηλώσεις εργατικού ατυχήματος που οφείλει να συντάξει ο εργοδότης και το σχετικό παράρτημα του ΙΚΑ. Συνεπώς ο πληθυσμός αναφοράς είναι μισθωτοί, κυρίως ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία αφορούν το 2014, έτος κατά το οποίο άλλαξε η μεθοδολογία. Συνεπώς, όπως επισημαίνει η μαθηματικός - στατιστικός MSc, που εργάζεται στο Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία, Δ. Πινότση, τα στοιχεία δεν είναι απόλυτα συγκρίσιμα με αυτά των προηγούμενων ετών. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ το 2014 είναι 4.241, αυξημένος κατά 479 ατυχήματα σε σχέση με τις 3.762 ατυχήματα του 2013. Είναι βέβαια μειωμένος κατά 15,7% σε σχέση με τις 7.506 ατυχήματα του 2009.
Η ελλιπής καταγραφή και επακόλουθη μη αντικειμενική αποτύπωση των εργατικών ατυχημάτων στη χώρα μας οφείλεται και στο ότι τα ατυχήματα των αυτοαπασχολουμένων (πλην των αυτοασφαλισμένων στο ΙΚΑ) δεν καταγράφονται, με εξαίρεση ορισμένα θανατηφόρα που γνωστοποιούνται στο ΣΕΠΕ. Σχεδόν πλήρης έλλειψη στοιχείων υπάρχει αναφορικά με τα ατυχήματα στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, δασοκομία και αλιεία).
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, τα μεγαλύτερα ποσοστά εργατικών ατυχημάτων αφορούν τη μεταποίηση, το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, την επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών, τον κλάδο των κατασκευών και τον κλάδο μεταφοράς και αποθήκευσης. Υψηλό είναι το ποσοστό των ατυχημάτων τροχαίας αιτιολογίας.
Σε σχέση με την Ευρώπη, από τα στοιχεία προκύπτει ότι τα εργατικά ατυχήματα που είχαν αναγγελθεί στην Ελλάδα το διάστημα 2010-2012 ήταν κάτω από το 1/4 του ευρωπαϊκού μέσου όρου, κατατάσσοντας τη χώρα μας στην τελευταία θέση.
Η Eurostat λαμβάνει τα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ και κάνει αναγωγή, κατ’ εκτίμηση, στο σύνολο του απασχολούμενου εργατικού δυναμικού. Ετσι, κατά την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, το 2010 τα εργατικά ατυχήματα στη χώρα μας (με απουσία μεγαλύτερη των 3 ημερών από την εργασία) ήταν 15.493 (αριθμός κατ’ εκτίμηση, για το σύνολο του εργατικού δυναμικού) που αντιστοιχεί σε 353 ατυχήματα ανά 100.000 εργαζομένους.
Το 2011 ήταν 13.527 για το σύνολο του εργατικού δυναμικού, ήτοι 331 ατυχήματα ανά 100.000 εργαζομένους. Το 2012 ήταν 13.333 και 354 αντίστοιχα. Τα ανωτέρω μεγέθη για τα ατυχήματα ήταν 2,6-2,7 φορές μεγαλύτερα από τα αναγγελθέντα στο ΣΕΠΕ κατά τα ίδια έτη.
Πλήρης έλλειψη στοιχείων σχετικά με το πρόβλημα στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, δασοκομία και αλιεία).