Η Γραμμή 4 και το 1% υπέρ του Πολιτισμού
Ο νόμος που ζητείται να ενεργοποιηθεί για την αισθητική πλαισίωση στο μετρό
Θα ήταν λογικό ή υπερβολικό να διατεθεί το 1% του κόστους κατασκευής της νέας γραμμής του μετρό για την αισθητική πλαισίωση των σταθμών; Το αίτημα αυτό απηύθυνε προ μηνός το υπουργείο Πολιτισμού στην «Αττικό Μετρό», βασιζόμενο σε διάταξη νόμου του 1997 για την αισθητική πλαισίωση όλων των δημοσίων κτιρίων, η οποία μέχρι σήμερα παραμένει ανενεργή. Πάντως, η τοποθέτηση αρχαιολογικών ευρημάτων και έργων τέχνης στο σημερινό δίκτυο του μετρό ήταν μια πολύ ιδιαίτερη διαδικασία, που είχε τα δικά της απρόοπτα.
Στα τέλη του προηγούμενου μήνα, το ιδιαίτερο γραφείο της υπουργού Πολιτισμού απέστειλε έγγραφο στο υπουργείο Υποδομών και στην «Αττικό Μετρό», με το οποίο ζητεί να διατεθεί το 1% του προϋπολογισμού της Γραμμής 4 του μετρό (περί τα 14.500.000 εκατ. ευρώ) για την αισθητική πλαισίωση των σταθμών. «Σε συνέχεια επανειλημμένων οχλήσεων και τηλεφωνικών επικοινωνιών από καλλιτεχνικούς συλλόγους και το Εικαστικό Επιμελητήριο, που αφορούν την ενεργοποίηση του ν. 2557/1997, όπου το 1% της συμβατικής δαπάνης κατασκευής δημοσίων κτιρίων και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου αυτών διατίθεται για τη δημιουργία ή αγορά και τοποθέτηση εικαστικών έργων, σας παρακαλούμε όπως εφαρμοστεί στη δημοπράτηση της Γραμμής 4 του μετρό, καθώς πρόκειται για έργο εθνικής εμβέλειας και σημασίας το οποίο, πέρα από τη διευκόλυνση στη μετακίνηση των πολιτών, θα μπορούσε να αποτελέσει χώρο ανάδειξης και προβολής καλλιτεχνικής δημιουργίας», αναφέρει.
Σύγκρουση
Ο νόμος που επικαλείται το ΥΠΠΟ παραμένει έως σήμερα ανενεργός. «Ανάλογες ρυθμίσεις υπάρχουν σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το Παρίσι εφάρμοσε αυτό τον νόμο για τα δημόσια κτίρια και τους δημόσιους χώρους από πολύ παλιά και σήμερα η τέχνη είναι παντού στην πόλη», υποστηρίζει η πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (ΕΕΤΕ) Εύα Μελά. «Επιπλέον, το κόστος κατασκευής των καλλιτεχνικών έργων συμπεριλαμβάνεται στη συνολική δαπάνη, επομένως δεν επιβαρύνει το κράτος. Κατά την άποψή μου, δεν πρόκειται για ένα συντεχνιακό θέμα του χώρου των εικαστικών καλλιτεχνών. Τα έργα τέχνης δεν δικαιώνονται όταν κλειστούν σε ένα σαλόνι, αλλά όταν είναι ορατά από όλη την κοινωνία. Η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνει με ανοικτό καλλιτεχνικό διαγωνισμό και όχι με βάση πελατειακές σχέσεις».
Το αίτημα για διενέργεια ανοι-
Η «Αττικό Μετρό», το υπουργείο, το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών και η πραγματικότητα.
κτού διαγωνισμού είχε στο παρελθόν φέρει σε σύγκρουση το Εικαστικό Επιμελητήριο με την «Αττικό Μετρό». Αιτία ήταν η απόφαση της εταιρείας να αναθέσει απευθείας στον Γιώργο Ζογγολόπουλο και στον Γιάννη Μόραλη τη δημιουργία έργων τέχνης για τους σταθμούς Συντάγματος και Πανεπιστημίου, αντίστοιχα.
Η πολιτικός μηχανικός Ροδούλα Λαγουδάκου ήταν η δημιουργός και πρόεδρος της Επιτροπής Αισθητικής Πλαισίωσης, που συστάθηκε το 1997 στην «Αττικό Μετρό». «Οταν πια οι ανασκαφές στους σταθμούς είχαν προχωρήσει πολύ, άρχισε να μας απασχολεί αρχικά ο τρόπος έκθεσης των αρχαιολογικών ευρημάτων και στη συνέχεια η γενικότερη αισθητική εικόνα των σταθμών», αναφέρει. «Δημιουργήσαμε, λοιπόν, μια επιτροπή με εκπροσώπους του ΥΠΠΟ, του Εικαστικού Επιμελητηρίου, του ΕΜΠ. Από νωρίς φάνηκε ότι δεν θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε κοινά συμπεράσματα. Το Εικαστικό Επιμελητήριο υποστήριζε μία και μόνο διαδικασία, είχε μια συνδικαλιστικής φιλοσοφίας αντιμετώπιση», ενώ «ξεκινήσαμε δουλεύοντας για τρεις σταθμούς (Σύνταγμα, Πανεπιστήμιο και Ευαγγελισμός) και ταυτόχρονα φτιάχναμε πρότυπα τεύχη δημοπράτησης εικαστικών έργων για τους υπόλοιπους σταθμούς».
Στη συνέχεια, «ζητήσαμε από τον Ζογγολόπουλο και τον Μόραλη να δημιουργήσουν έργα, επισκέφθηκαν παρότι ηλικιωμένοι τότε τους σταθμούς, διάλεξαν μόνοι τους το σημείο που ήθελαν. Δεν πληρώθηκαν, ζήτησαν να τους καλύψουμε μόνο το κόστος των υλικών. Και αγοράσαμε ένα έργο της Χρύσας. Αργότερα, απευθείας ανάθεση κάναμε στον Κώστα Τσόκλη, στον Δημήτρη Μυταρά, στον Αλέκο Φασιανό και στον Τάκι».
Μέσω των αναθέσεων και διαγωνισμών τοποθετήθηκαν 35 έργα στους σταθμούς. Η ίδια διαδικασία χρησιμοποιήθηκε και κατά την ανακαίνιση της γραμμής του ΗΣΑΠ. Η Επιτροπή Αισθητικής Πλαισίωσης, πάντως, καταργήθηκε πριν από μερικά χρόνια, ελλείψει αντικειμένου. Οσο για το αίτημα του ΥΠΠΟ για τη νέα γραμμή; «Δεν το έχουμε αξιολογήσει ακόμα, είναι πολύ νωρίς. Η διαγωνιστική διαδικασία μόλις έχει ξεκινήσει», λέει ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Θοδ. Παπαδόπουλος. «Πάντως, οι καιροί έχουν αλλάξει».