Εικονικά διαζύγια λόγω φόρων

Κίνητρο, οι πολλές απαλλαγές

Η ελληνική φορολογική και ασφαλιστική νομοθεσία δίνει σειρά... κινήτρων στους παντρεμένους για να διαλύσουν τον γάμο τους. Με τα εικονικά διαζύγια, οι εμπλεκόμενοι συνειδητοποιούν ότι μπορούν να διεκδικήσουν επιδόματα τέκνων, δωρεάν θέσεις στον παιδικό σταθμό, ακόμη και προστασία της πρώτης κατοικίας από τον πλειστηριασμό.

Το χαλί στα διαζύγια «μαϊμούδες» για οικονομικούς λόγους στρώνει η κυβέρνηση με το προωθούμενο νομοσχέδιο, που επιτρέπει τη λύση του γάμου με πολύ χαμηλό κόστος και σε χρόνο εξπρές με μια απλή συμβολαιογραφική πράξη. Η οδός του εικονικού χωρισμού, που ακολουθείται ήδη από ζευγάρια τα οποία αναζητούν με κάθε τρόπο διέξοδο στα οικονομικά τους προβλήματα, εκτός από οικονομικά συμφέρουσα γίνεται και απλούστατη διαδικαστικά, καθώς μπορεί να υλοποιηθεί ενώπιον συμβολαιογράφου με την υπογραφή ενός κειμένου παρουσία δικηγόρων.

Αυτή η απλή διαδικασία ανοίγει τον δρόμο για πλήθος οικονομικών παροχών που συνοδεύουν ένα διαζύγιο, όπως είναι η προστασία των ακινήτων από τον πλειστηριασμό, η παροχή σειράς επιδομάτων –τέκνων, ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα– αλλά και οι εκπτώσεις στους λογαριασμούς ΔΕΚΟ, μέσω των κοινωνικών τιμολογίων.

Με την πρόσφατη αλλαγή του συνταξιοδοτικού νόμου αλλά και με τη σύνδεση πλήθους κοινωνικών παροχών αλλά και μέτρων κοινωνικής προστασίας με το οικογενειακό εισόδημα, η κυβέρνηση φρόντισε να κάνει ακόμη πιο... ελκυστικό το εικονικό διαζύγιο. Ενα κίνητρο υπήρχε –η εξασφάλιση μιας σύνταξης χηρείας σε περίπτωση θανάτου– για τη διατήρηση του γάμου και αυτό ουσιαστικά «αδυνάτισε» μετά την αφαίρεση του δικαιώματος για χορήγηση σύνταξης στις συζύγους κάτω των 55 ετών. Ο μόνος ουσιαστικός οικονομικός λόγος να παραμένει κανείς παντρεμένος στα αρχεία της εφορίας και των υπόλοιπων υπηρεσιών του Δημοσίου είναι η καταπολέμηση των τεκμηρίων διαβίωσης.

Αντίστροφα στην τάση

Οι στατιστικές του υπουργείου Εσωτερικών αποτυπώνουν μείωση στον αριθμό των διαζυγίων κατά τη διάρκεια των μνημονιακών ετών. Από 18.353 που ήταν οι χωρισμοί κατά τη διάρκεια του 2014, περιορίστηκαν σε 17.750 το 2015, και σε μόλις 12.422 κατά τη διάρκεια του 2016. Οσον αφορά στο πρώτο πεντάμηνο του 2017, τα διαζύγια ανέρχονται προς το παρόν σε 5.931, με τους γάμους για την ίδια περίοδο να ανέρχονται σε 16.154. Η μείωση που αποτυπώνεται στη στατιστική του ηλεκτρονικού ληξιαρχείου έχει την εξήγησή της, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί. Αν και δεν υπάρχουν σχετικά στατιστικά να υποστηρίξουν τη σχετική επιχειρηματολογία –δεν θα μπο- ρούσαν, άλλωστε, καθώς τους λόγους των διαζυγίων τους γνωρίζουν μόνο οι άμεσα εμπλεκόμενοι– γίνεται ο εξής διαχωρισμός:

1. Τα πραγματικά διαζύγια μειώνονται αισθητά λόγω οικονομικού κόστους. Υπό το βάρος της μείωσης των εισοδημάτων, τα ζευγάρια συμβιβάζονται στο να παραμείνουν κάτω από την ίδια στέγη παρά να ανοίξουν δύο ξεχωριστά νοικοκυριά διπλασιάζοντας –ουσιαστικά– τα έξοδα. Ακόμη και η φορολογική νομοθεσία λειτουργεί αποτρεπτικά για ένα πραγματικό διαζύγιο. Η διατροφή, για παράδειγμα, ενώ αποτελεί εισόδημα για την/τον σύζυγο που την εισπράττει, δεν αντιμετωπί- ζεται ταυτόχρονα και ως δαπάνη για αυτόν που την καταβάλλει. Από την άλλη, ενώ κατά τη διάρκεια του γάμου τα εισοδήματα των δύο συζύγων προστίθενται προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα τεκμήρια (κάτι που σημαίνει ότι όποιος έχει μεγαλύτερο εισόδημα και λιγότερα τεκμήρια καλύπτει τον άλλο σύζυγο που δεν μπορεί να δικαιολογήσει το θεωρητικό εισόδημα της εφορίας), σε περίπτωση διαζυγίου ο καθένας πρέπει να αντιμετωπίσει τα δικά του τεκμήρια χωριστά.

2. Αυξάνονται τα «εικονικά» διαζύγια, καθώς τα κίνητρα γίνονται ολοένα και περισσότερα. Η στιχομυθία ενώπιον του δικαστηρίου, όπου συζητείτο προσφυγή δανειολήπτη στην προστασία του «νόμου Κατσέλη», είναι ενδεικτική. Στο επιχείρημα του προσφεύγοντα ότι μετά τη διάλυση του γάμου του οι δαπάνες αυξήθηκαν με αποτέλεσμα να υπάρχει αδυναμία αποπληρωμής της δόσης του δανείου, ο δικαστής εξέφρασε την εύλογη απορία: «Αφού διακόψατε τον έγγαμο βίο, ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο εξακολουθείτε να δηλώνετε ότι ζείτε κάτω από την ίδια στέγη;». Κατά την εξέλιξη της ακροαματικής διαδικασίας, αποδείχτηκε ότι ήταν τέτοια η σπουδή του δανειολήπτη να εμφανιστεί χωρισμένος ενώπιον του δικαστηρίου που είχε... ξεχάσει να καλύψει τα νώτα του με αποτέλεσμα να εκτεθεί ενώπιον του δικαστή (η απόφαση εκκρεμεί).

Το πλεονέκτημα

Ο βασικός λόγος που καθιστά δελεαστικό το εικονικό διαζύγιο είναι η συνεχής «αναβάθμιση» της αξίας του «κενού» εκκαθαριστικού σημειώματος. Δεδομένου ότι τα περισσότερα επιδόματα και παροχές έχουν συνδεθεί με το οικογενειακό εισόδημα, η διάσπαση των συνολικών αποδοχών του ζευγαριού σε δύο δηλώσεις (κάτι που μπορεί να γίνει μόνο με διαζύγιο, καθώς η κοινή δήλωση είναι υποχρεωτική από τον νόμο σε περίπτωση γάμου) μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά συμφέρουσα για τους ακόλουθους λόγους:

1. Ο νόμος Κατσέλη, μετά την τροποποίηση που έγινε στο πλαίσιο της α΄ αξιολόγησης, προστατεύει μόνο την κύρια κατοικία του δανειολήπτη εφόσον πληρούνται συγκεκριμένα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια. Ετσι, η κατοικία της συζύγου μπορεί να μην προστατεύεται για όσο διάστημα το ζευγάρι παραμένει παντρεμένο εμφανίζοντας εισόδημα 30.000 ευρώ. Μετά το διαζύγιο όμως, εφόσον η σύζυγος εμφανιστεί με χαμηλό εισόδημα της τάξεως των 5.000 - 6.000 ευρώ, έχει σαφώς περισσότερες πιθανότητες να εξασφαλίσει μια καλύτερη απόφαση. Η συγκεκριμένη «πολιτική» έχει γίνει κοινός τόπος πλέον και βασικό θέμα συζήτησης στα δικηγορικά γραφεία που αναλαμβάνουν υποθέσεις προσφυγής δανειοληπτών στις διατάξεις του νόμου περί προστασίας της κύριας κατοικίας. Πολλές φορές μάλιστα, το εικονικό διαζύγιο προβάλλεται και ως λύση για την προστασία όχι ενός αλλά δύο ακινήτων (καθένα εκ των οποίων θα εμφανιστεί μετά το εικονικό διαζύγιο ως κύρια κατοικία του κάθε συζύγου).

2. Με το οικογενειακό εισόδημα συνδέεται το επίδομα τέκνων, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (σ.σ.: το οποίο έχει πολύ χαμηλό εισοδηματικό κριτήριο και μπορεί ουσιαστικά να το διεκδικήσει μόνο κάποιος με μηδενικό εκκαθαριστικό) αλλά και σειρά επιδομάτων που προγραμματίζεται να δοθούν από το 2019 σε περίπτωση που δημιουργηθούν οι δημοσιονομικές προϋποθέσεις για να εφαρμοστεί το «καλό πακέτο» του 2019.

Εως και στα φάρμακα

Αυτό το πακέτο περιλαμβάνει και τη μειωμένη συμμετοχή στα φάρμακα για τους έχοντες χαμηλό εισόδημα, καθώς και τη χορήγηση επιδόματος στέγασης (έως και 100 ευρώ τον μήνα ή 1.200 ευρώ τον χρόνο για όσους πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια) αλλά και την αύξηση του επιδόματος τέκνων ακόμη και στα 150 ευρώ τον μήνα για όσους έχουν δύο παιδιά (από 80 ευρώ που είναι σήμερα για όσους δηλώνουν πολύ χαμηλά εισοδήματα).

3. Στον ΕΝΦΙΑ, εξασφαλίζεται έκπτωση 50% για όσους δηλώνουν εισόδημα έως και 9.000 ευρώ. Σε περίπτωση γάμου, το εισοδηματικό όριο αυξάνεται κατά 1.000 ευρώ για τη σύζυγο ή τον σύζυγο και για κάθε μέλος της οικογένειας, ενώ η οικογενειακή περιουσία δεν πρέπει να ξεπερνά τα 85.000 ευρώ για τον ανύπαντρο, τα 150.000 ευρώ για τον παντρεμένο και τα 200.000 ευρώ για όποιον έχει ένα ή περισσότερα παιδιά. Είναι προφανές ότι σε περίπτωση διαζυγίου, όσοι ξεπερνούν το όριο των 9.000 ευρώ από κοινού αυξάνουν τις πιθανότητες να εξασφαλίσουν την έκπτωση του 50% είτε ο ένας είτε και οι δύο. Και αυτό διότι με δύο ατομικές δηλώσεις μπορεί να δικαιολογείται εισόδημα έως και 20.000 ευρώ για ένα χωρισμένο ζευγάρι με δύο παιδιά, αντί για 12.000 ευρώ που είναι το αντίστοιχο όριο κατά τη διάρκεια του γάμου.

4. Εσχάτως, ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ του διαζυγίου-μαϊμού είναι και η προστασία από τα αναγκαστικά μέτρα της εφορίας. Κανονικά, οι δεσμεύσεις τραπεζικών λογαριασμών επιβάλλονται στον ΑΦΜ του οφειλέτη και όχι της συζύγου. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις, όμως, που μπλοκάρονται κοινοί λογαριασμοί ή που η σύζυγος βρίσκεται αντιμέτωπη και αυτή με τη δέσμευση του λογαριασμού παρά τις μικρές οφειλές της, λόγω πολύ υψηλών χρεών του συζύγου σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία.

Η διάσπαση των συνολικών αποδοχών του ζευγαριού σε δύο δηλώσεις αποδεικνύεται σε πολλές περιπτώσεις εξαιρετικά συμφέρουσα.