Η ονομασία των Σκοπίων πάλι στο προσκήνιο
Από την Ενδιάμεση Συμφωνία στα ΜΟΕ Σήμερα, η νέα κυβέρνηση της ΠΓΔΜ ισχυρίζεται ότι όλα αλλάζουν. Στην πραγματικότητα, όμως, όλα μοιάζουν τόσο πολύ με το παρελθόν...
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ, ο πλέον επιτυχημένος διπλωμάτης της ΠΓΔΜ, επισκέφθηκε την Αθήνα προκειμένου να μας πείσει ότι νέος άνεμος πνέει τώρα στα Σκόπια. Ως πρέσβης στην Ουάσιγκτον είχε κινηθεί με εξωστρέφεια και μεθοδικότητα. Ηταν ο πρωτεργάτης της αναγνώρισης της συνταγματικής ονομασίας από την κυβέρνηση Μπους-Τσέινι τον Νοέμβριο 2004, με επιχείρημα ότι «εμπεδώνεται η διεθνοτική συνύπαρξη και η δημοψηφισματική υπερψήφιση των τροπολογιών του Συντάγματος» που συμφωνήθηκαν τον Αύγουστο 2001 κατά τη λήξη των συγκρούσεων μεταξύ Σλαβομακεδόνων και Αλβανών. Με γνώση και συλλογική εργασία, οδήγησε τη χώρα του σε διπλωματική νίκη κατά της Ελλάδος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Η αμερικανική αναγνώριση μετέβαλε αποφασιστικά εις βάρος της Ελλάδας τους όρους διαπραγμάτευσης για το όνομα. Για πρώτη φορά ύστερα από δεκαετίες το έγγραφο που επέδωσε στον πρέσβη Τομ Μίλερ ο υπουργός Εξωτερικών Πέτρος Μολυβιάτης, στις 4 Nοεμβρίου 2004, περιείχε τον όρο «διαμαρτυρία» (protest). Η απόφαση της Χάγης κλόνισε την αυτοπεποίθησή μας στον θεσμό, που αποτέλεσε δικό μας βάθρο δόγματος διεθνών σχέσεων μετά τη Μεταπολίτευση. Ερμήνευσε δυσμενώς την Ενδιάμεση Συμφωνία και την απόφαση 817 (7 Απριλίου 1993) του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η 817, αποτέλεσμα μιας επικής διπλωματικής προσπάθειας των Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, Μιχάλη Παπακωνσταντίνου και Γεωργίου Παπούλια και πλειάδας διπλωματών και διεθνολόγων, αποτελεί τη νομιμοποιητική πηγή της διεθνούς διάστασης του ζητήματος του ονόματος.
Η ομόφωνη απόφαση της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008 ορίζει ότι «η προηγούμενη επίλυση του ζητήματος της ονομασίας» είναι η προϋπόθεση για την πρόσκληση ένταξης. Η απόφαση του Βουκουρεστίου είχε τίμημα. Δεν ήταν αβλαβής. Οπως άλλωστε όλες οι κρίσιμες και δύσκολες αποφάσεις που έχουν καταγραφεί στη Ιστορία. Σίγουρα κάναμε κι εμείς λάθη.
Θυμάμαι τις αντιδράσεις της Κοντολίζα Ράις στην επιμονή και παράθεση των ελληνικών θέσεων από την Ντόρα Μπακογιάννη. Αναφέρει κάποια πράγματα στο βιβλίο της, παραλείπει όμως τα ουσιώδη. Τις «προειδοποιήσεις» της το Σάββατο 31 Μαρτίου 2008 στο «τηλεφώνημα της Λιουμπλιάνας». Η αμερικανική πλευρά διέδωσε ότι η Ελληνίδα υπουργός «ύψωσε τον τόνο της φωνής της» στη Ράις.
Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου ορθώς είχε χαρακτηρίσει από βήματος της Βουλής το Βουκουρέστι «αμυντική πράξη». Ηταν μια στρατηγική ανάκτησης του ειδικού βάρους της Ελλάδος τόσο έναντι των Σκοπίων όσο και εντός της Συμμαχίας, με γνώση και στάθμιση των κινδύνων και των επιπτώσεων για τους πρωταγωνιστές πολιτικούς (τον Κώστα Καραμανλή και την Ντόρα Μπακογιάννη) και διπλωμάτες.
Τι είχε προηγηθεί; Τον Σεπτέμβριο 2007, η κυβέρνηση Καραμανλή μετέβαλε με πολιτικό θάρρος την παραγκωνισμένη θέση των πολιτικών αρχηγών του Απριλίου 1992. Η «σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό έναντι όλων» αποτελεί σήμερα τον ιστορικό συμβιβασμό της Ελλάδος. Η ΠΓΔΜ απέρριψε τον συμβιβασμό. Στραφήκαν στην προκλητικότητα και στον Μεγαλέξανδρο. Αυτά πριν, όχι μετά το Βουκουρέστι.
Ως πρωθυπουργός, ο Γιώργος Παπανδρέου από τον Οκτώβριο του 2009 συναντήθηκε πάνω από δέκα φορές με τον Νίκολα Γκρούεφσκι, αναζητώντας λύση. Οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν την κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα ένα «παράθυρο ευκαιρίας», θεωρώντας την κυβέρνηση Καραμανλή σκληρή και ανελαστική. Κι όμως, η πολιτική της «αρχαιοποίησης» των Σκοπίων κλιμακώθηκε αντί να εγκαταλειφθεί.
Ο Νίκος Κοτζιάς, με πρωτοβουλία του, καίτοι γνωρίζει τις ισορροπίες του κυβερνητικού συνασπισμού ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, πήρε προ διετίας την πρωτοβουλία προώθησης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Τα Σκό- πια απάντησαν στη αρχή αρνητικά, μετά με καχυποψία, πριν τελικά συναινέσουν.
Σήμερα, η νέα κυβέρνηση της ΠΓΔΜ ισχυρίζεται ότι όλα αλλάζουν. Στην πραγματικότητα όμως όλα μοιάζουν τόσο πολύ με το παρελθόν: η εμμονή στο κακό Σύνταγμα του 1991 (πηγή των εσωτερικών συγκρούσεων και των προβλημάτων με τους γείτονες), η εχθρική προπαγάνδα και ο αλυτρωτισμός, η απόπειρα παράκαμψης της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση και η προσκόλληση στις θέσεις τού χθες για το όνομα.