Η νέα ευρωπαϊκή φιλοδοξία της Μέρκελ – και τα όριά της
Μιλάει με περισσότερο συναίσθημα για το ευρωπαϊκό εγχείρημα, και αυτό μοιάζει να είναι κάτι περισσότερο από κίνηση τακτικής.
Στο ενδιαφέρον νέο του βιβλίο για την Ευρώπη, ο Ιβάν Κράστεφ επικαλείται τον Γερμανό ποιητή Ρίλκε: «Ποιος μίλησε για νίκες; Το παν είναι να αντέξουμε». Αναφερόμενος στις προοπτικές της Ε.Ε., ο Κράστεφ προσθέτει: «Ακόμα και το να αντέξουμε δεν θα είναι εύκολο». Η φράση αυτή σίγουρα θα έχει απήχηση στην Αθήνα – και δικαίως. Στο Βερολίνο και στο Παρίσι, ωστόσο, τα πράγματα έχουν αρχίσει να δείχνουν πιο αισιόδοξα: το 2017 εξελίσσεται σε μια απροσδόκητα θετική χρονιά για το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Ο λαϊκισμός ως κυβερνητική πραγματικότητα στις ΗΠΑ και η καταστροφική διαχείριση του Brexit έχουν δράσει αποτρεπτικά για τους ψηφοφόρους. Το πολιτικό κέντρο έχει αναζωογονηθεί και έχει βγει στους δρόμους, με το κίνημα «Σφυγμός της Ευρώπης».
Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Μακρόν προωθεί αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό και επιδιώκει μια φιλόδοξη ατζέντα για την Ευρώπη. Αυτό τον καθιστά πολύ ισχυρό εταίρο για τη νέα γερμανική κυβέρνηση που θα προκύψει μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου.
Το πιθανότερο είναι ότι οι Γερμανοί θα ψηφίσουν για μια κεντρώα κυβέρνηση που θα είναι φιλοευρωπαϊκή, αλλά θα διαπνέεται από σκεπτικισμό για την ιδέα μιας ένωσης μεταβιβάσεων στην Ευρωζώνη. Ενας αριστερός συνασπισμός (SPD, Πράσινοι, Die Linke) μοιάζει απίθανος. Απέχει πολύ από μια συμπαγή πλειοψηφία, που θα ήταν απαραίτητη για θέματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής, δεδομένων των ακραίων απόψεων ορισμένων βουλευτών του Die Linke.
Οι Χριστιανοδημοκράτες της Αγκελα Μέρκελ διατηρούν ένα ευρύ δημοσκοπικό προβάδισμα επί του SPD, άρα η Μέρκελ πιθανότατα θα ηγηθεί και της επόμενης κυβέρνησης. Ωστόσο, ακόμη και αν ο επόμενος καγκελάριος ήταν ο Μάρτιν Σουλτς, η κυβέρνησή του θα τηρούσε αντίστοιχη στάση. Ο Σουλτς μπορεί να είναι πιο τολμηρός σε ορισμένα ζητήματα που αφορούν την Ευρωζώνη, αλλά θα αναζητούσε συμβιβασμούς με το CDU ή το FDP.
Στην τέταρτη θητεία της, η Μέρκελ αναμένεται να είναι πιο φιλόδοξη από ό,τι στο παρελθόν. Εως τώρα έχει περιοριστεί στη διαχείριση κρίσεων στην Ε.Ε. Τελευταίως όμως έχει επιδείξει τάσεις υπέρβασης αυτού του ρόλου. Μιλάει με περισσότερο συναίσθημα για το ευρωπαϊκό εγχείρημα, και αυτό μοιάζει να είναι κάτι περισσότερο από μία κίνηση τακτικής απέναντι στον Σουλτς.
Μετά την πρώτη της συνάντηση με τον πρόεδρο Μακρόν στο Βερολίνο, αναφέρθηκε στην ενωμένη Ευρώπη ως ένα «θησαυρό» και μίλησε για μια «ευαίσθητη ιστορική συγκυρία» που απαιτεί την «ενίσχυση και την ενοποίηση της Ευρώπης». Σε πρόσφατη συζήτησή της με μαθητές, αναφέρθηκε «στη διαίσθηση της συναρπαστικής Ευρώπης που μπορεί να υπάρξει». Για τα δεδομένα της Μέρκελ, επρόκειτο για έξαρση λυρισμού. Η καγκελάριος θα συνεχίσει να κυβερνά με το πεζό ύφος που τη χαρακτηρίζει – αλλά με πολύ μεγαλύτερες γαλλογερμανικές επενδύσεις στην ευρωπαϊκή άμυνα και εξωτερική πολιτική. Ανοιξε τον δρόμο γι’ αυτό όταν είπε ότι στην εποχή του Τραμπ η Ευρώπη πρέπει να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της.
Η Γερμανία και η Γαλλία θα ηγηθούν στη μετάβαση σε μια ευέλικτη Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων. Σχετικά με την Ευρωζώνη, η Μέρκελ έχει δηλώσει ανοιχτή σε μεταρρυθμίσεις, ακόμη και αν απαιτούν αλλαγή συνθηκών. Είναι ανοιχτή και στην ιδέα ενός προϋπολογισμού της Ευρωζώνης, που θα επιτρέπει στα κράτη-μέλη να χρηματοδοτούν αναγκαίες επενδύσεις. Οι λεπτομέρειες παραμένουν υπό διαμόρφωση, αλλά οτιδήποτε έχει το άρωμα μιας ένωσης μεταβιβάσεων ή ευρωομολόγων δεν θα είναι πολιτικά εφικτό για το Βερολίνο.
Για την Ελλάδα, οι νέες ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Μέρκελ θα μεταφραστούν στην αναγκαία ελάφρυνση του χρέους και σε κάποιες επενδυτικές κοινοπραξίες. Δεν πρόκειται ακριβώς για νίκη, αλλά θα διευκολύνει την προσπάθεια της χώρας να αντέξει.