Οι Παταφυσικοί στην εξουσία
Νομίζω ότι ήρθε η στιγμή να σταματήσουμε να μεμψιμοιρούμε και να απολαύσουμε το θέαμα που μας προσφέρουν.
ΟΑλφρέ Ζαρρύ ο οποίος, αν και νεαρότατος, μεταμόρφωσε τη θεατρική γλώσσα στις αρχές του εικοστού αιώνα, βάζει τον ήρωά του βασιλιά Υμπύ στο φερώνυμο έργο να κάνει πόλεμο στον βασιλιά Στανισλά της Πολωνίας. Και εκθέτει στη Μαμά Υμπύ το σχέδιο της μάχης. Θα παρατάξει, λέει, στην πρώτη γραμμή το πεζικό, πίσω από το πεζικό το ιππικό και με το πυροβολικό του θα ρίχνει στους δικούς του για να μπερδέψει τον εχθρό. Οποιαδήποτε σχέση με τον ευρωπαϊκό πόλεμο του κ. Τσίπρα οφείλεται σε σύμπτωση. Διότι ο Ζαρρύ με το έργο του εγκαινίασε ένα ολόκληρο κίνημα, τους Νταντά, τους οποίους διαδέχθηκαν οι σουρεαλιστές και θεωρείται ο μακρινός πρόγονος του θεάτρου του Παραλόγου. Και το σχέδιο του βασιλιά Υμπύ δεν αφορούσε τις τύχες μερικών εκατομμυρίων, αλλά την εξέλιξη του έργου το οποίο διαδραματιζόταν στη σκηνή. Οι θεατές απλώς γελούσαν. Κι αν δεν τους άρεσε, σηκώνονταν να φύγουν.
Αν όμως το θέατρο είναι θέατρο, δεν ισχύει το ίδιο και για την επιστημονική θεωρία. Και τις βασικές αρχές της επιστημονικής του θεωρίας ο Ζαρρύ τις εξέθεσε στο σύγγραμμά του που φέρει τον τίτλο: «Πράξεις και σκέψεις του δόκτορος Φωστρόλ». Το όνομα αυτής, «Παταφυσική». Πρόκειται, πάντα κατά τον δημιουργό της, για μια θεωρία που επεκτείνει το «Μετά τα Φυσικά» του Αριστοτέλη. Το όνομα δε προέρχεται είτε από το «πόδι του ζώου με φυσική» –patte à physique γαλλιστί– είτε «όχι τη φυσική σου» –pas ta physique– είτε πάστα, ζυμάρι φυσικής – pâte à physique. Μη βιάζεστε. Η υπόθεση έχει ψωμί διότι η Παταφυσική ορίζεται ως: «η επιστήμη των φανταστικών λύσεων που συγκεράζουν συμβολικά στις σειρές τις ιδιότητες των αντικειμένων όπως αυτές ορίζονται από το εν δυνάμει τους». Οσοι δεν κατάλαβαν ας ανατρέξουν στη θεωρία του Μπορίς Βιάν, ο οποίος έλεγε ότι «η σκέψη εξελίσσεται διά της ανωμαλίας». Για εμβάθυνση μπορείτε επίσης να ανατρέξετε στη διαθήκη του πρώτου αντιπρυτάνεως του Kολεγίου της Παταφυσικής: «Ουδείς θετικότερος του Παταφυσικού. Αυτός τα ισοπεδώνει όλα και υποδέχεται και συλλέγει τα πάντα με την ίδια ευχαρίστηση». Κατά τον Ζαρρύ, οι πρώτοι Παταφυσικοί ήσαν ο γεωμέτρης Ιμπικράτης και ο Αρμένιος Σοφρότατος – ελληνιστί, αν δεν κάνω λάθος, «Σουφρότατος».
Το κίνημα των Νταντά έζησε κάτι δεκαετίες τον εικοστό αιώνα. Αφησε πίσω του μερικά έργα, όπως του Ντυσάν, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά, κυρίως όμως χάραξε μια χειρονομία ασέβειας απέναντι στη λογική και τους κανόνες της. Ουδείς είχε προβλέψει ότι στη χαραυγή του εικοστού πρώτου αιώνα το κίνημα θα αναγεννάτο και μάλιστα όχι πλέον περιορισμένο στον τομέα της καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά στον τομέα της πολιτικής. Διαβάζοντας τη βασική αρχή της Παταφυσικής νόμιζα ότι ακούω τον βουλευτή Δημήτρη Σεβαστάκη να εξηγεί ποιο ακριβώς είναι το αποτέλεσμα της σκληρής διαπραγμάτευσης. Τώρα, μη μου πείτε ότι οι τελευταίοι μήνες, οι παλινωδίες, οι καθυστερήσεις, οι υποσχέσεις και οι διαψεύσεις δεν παραπέμπουν στο σχέδιο μάχης του βασιλιά Υμπύ! Και πώς αλλιώς να ερμηνεύσεις το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων; «Δεν είναι φανταστικές λύσεις που συγκεράζουν συμβολικά τις ιδιότητες των αντικειμένων με το εν δυνάμει τους»; Είπαμε. Κατά τον Βιάν, «η σκέψη εξελίσσεται διά της ανωμαλίας». Περισσεύει βέβαια εκείνος ο Σουφρότατος, αλλά τι να κάνουμε, Ελληνες είμαστε.
Αυτοαποκαλούνται μαρξιστές, νεομαρξιστές, αριστεροί της μετανεωτερικότητας. Μάλλον γιατί θέλουν να μπερδέψουν τον αντίπαλο σαν τον βασιλιά Υμπύ. Αλλοι, πάλι, τους κατηγορούν ότι ενώ εμφανίζονται ως αριστεροί, στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία σχέση με την Αριστερά. Αδίκως και επιπολαίως κατά τη γνώμη μου. Πρόκειται περί ομάδας Παταφυσικών οι οποίοι έχουν καταλάβει την εξουσία στον τόπο για να εφαρμόσουν τις πανάρχαιες θεωρίες τους. Γι’ αυτό εντέλει σκύβουν το κεφάλι και στο τέλος τα δέχονται όλα. «Ουδείς θετικότερος του Παταφυσικού», ειδικά αν πρόκειται για Σουφρότατο.
Ας σοβαρευτούμε. Πάρτε τους έναν έναν. Ανακαλέσατε στη μνήμη σας τον πιο πρόχειρο. Από τον Τσίπρα, τον Φλαμπουράρη, τον Καρανίκα ώς τον Πολάκη, τη Φωτίου, τον Σπίρτζη, τον Γαβρόγλου. Σας ερωτώ. Τώρα που σας απεκαλύφθησαν οι βασικές αρχές της Παταφυσικής, δεν αντιλαμβάνεσθε ότι πρόκειται για γνήσιους εκπροσώπους της; Ο,τι πιο γνήσιο μπορεί να βάλει ο νους του ανθρώπου, διότι οι ίδιοι δεν έχουν ιδέα υποθέτω ούτε από Ζαρρύ ούτε από Νταντά. Τους βγαίνει από μέσα τους. Πώς να το κάνουμε.
Δυστυχώς ή ευτυχώς γι’ αυτούς, και για μας, εκτός από την Παταφυσική υπάρχει και η Φυσική. Η επιστήμη διά της οποίας ο νους αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του σύμπαντος κόσμου. Χρησιμεύει κι αυτή σε ορισμένα πράγματα. Σε εμποδίζει φέρ’ ειπείν να πηδήξεις από τον πέμπτο όροφο αν δεν θες να αυτοκτονήσεις. Θέλω να πω ότι μπορεί ένας Παταφυσικός σαν τον Τσακαλώτο να είναι τόσο θετικός ώστε να χωνεύει τα αχώνευτα και να δηλώνει και ευχαριστημένος, αυτό όμως δεν εμποδίζει απαραιτήτως τη βαρυστομαχιά και τα δυσάρεστα συμπτώματά της.
Νομίζω ότι ήρθε η στιγμή να σταματήσουμε να μεμψιμοιρούμε και να απολαύσουμε το θέαμα που μας προσφέρουν. Μπορεί να μας φαίνεται πολλές φορές κακόγουστο ή χοντροκομμένο, όμως τι να κάνουμε, Ελληνες είμαστε. Μπορεί να μην ξέρουμε τους Νταντά, ξέρουμε όμως πολύ καλά το Θέατρο Σκιών. Για να μην ξεχνάμε και τις παραδόσεις μας.