Θέμα χρόνου οι ορατές κλιματικές καταστροφές
Η κορυφαία περιβαλλοντική οικονομολόγος Γκρατσιέλα Τσιτσιλνίσκι μιλάει στην «Κ»
«Θέμα χρόνου» είναι να δείξει «την καταστροφική της φύση η κλιματική αλλαγή» με τρόπο «που θα είναι ορατός σε όλους», εκτιμά η Γκρατσιέλα Τσιτσιλνίσκι, καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη και από τις κορυφαίες ακαδημαϊκούς στον κλάδο των Οικονομικών του Περιβάλλοντος διεθνώς. «Το ερώτημα είναι αν θα μπορούμε να αναλάβουμε διορθωτική δράση ή αν θα έχουμε ήδη φτάσει σε σημείο χωρίς επιστροφή».
Η κ. Τσιτσιλνίσκι, όπως και άλλα σημαντικά ονόματα του χώρου, θα βρεθεί στην Αθήνα για το ετήσιο συνέδριο του European Association of Environmental and Resource Economists (28 Ιουνίου - 1 Ιουλίου). Στην επικοινωνία που είχε με την «Κ», ήταν αναπόφευκτο να ανακύψει το ζήτημα της πρόσφατης αποχώρησης των ΗΠΑ από τη συμφωνία των Παρισίων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με την καθηγήτρια του Columbia, η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. «Η συμφωνία των Παρισίων είναι περισσότερο συμβολική παρά πραγματική», σημειώνει η κ. Τσιτσιλνίσκι, καθώς δεν περιλαμβάνει δεσμευτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών, ενώ οι εθελοντικές εθνικές συνεισφορές «δεν αθροίζονται ούτε στο μισό του τι απαιτείται για να αποτραπεί η καταστροφική εκδοχή της κλιματικής αλλαγής. Καμία εθελοντική συμφωνία δεν πέτυχε ποτέ τον περιορισμό των εκπομπών».
Αντιθέτως, η Αργεντινο-αμερικανίδα οικονομολόγος υπερασπίζεται το Πρωτόκολλο του Κιότο, του οποίου ήταν μία από τους αρχιτέκτονες σε τεχνικό επίπεδο, καθώς σχεδίασε τον μηχανισμό εμ- πορίας δικαιωμάτων εκπομπών που ήταν ο βασικός πυλώνας της διεθνούς αγοράς άνθρακα.
«Το Πρωτόκολλο του Κιότο περιέχει υποχρεωτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών», σημειώνει. «Οι συναλλαγές στην αγορά άνθρακα, που βασίζεται σε αυτούς τους στόχους, είχαν φτάσει τα 175 δισ. δολάρια το 2012» και «οι μεταβιβάσεις τεχνολογιών καθαρής ενέργειας προς αναπτυσσόμενες χώρες μέσω του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης έφτασαν τα 200 δισ. δολάρια». Το Κιότο «είναι η πρώτη και η μόνη συμφωνία έως τώρα που προστατεύει τα “παγκόσμια κοινά” (την ατμόσφαιρα του πλανήτη)», κάτι που «εξηγεί την αντίσταση σε αυτό των χωρών με τις μεγαλύτερες εκπομπές, όπως οι ΗΠΑ».
Εχουν αλλάξει αρκετά τα οικονομικά, που είναι άλλωστε η μελέτη της σπανιότητας, για να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα της κλιματικής απειλής; Γιατί οι έννοιες της ευημερίας και του πλούτου, όπως τις κατανοεί το κύριο ρεύμα της οικονομικής επιστήμης, παραμένουν τόσο στενές;
«Η οικονομία και οι διαδικασίες της ορίζονται βάσει παλαιότερων ορίων και τεχνολογικών περιορισμών», λέει η κ. Τσιτσιλνίσκι. «Τον περασμένο αιώνα –ακόμα και μόλις πριν από 50 χρόνια– δεν αντιμετωπίζαμε την προοπτική της εξάντλησης υδάτινων σωμάτων και του προϋπολογισμού άνθρακα του πλανήτη. Πρόκειται για μία καταστροφική διαδικασία η οποία, από τη φύση της και με την ταχύτητά της, μπορεί να ξεπερνάει την ικανότητα των ανθρώπων να τη διαχειριστούν ή ακόμα και να την κατανοήσουν».
Απορροφώντας διοξείδιο
Η κ. Τσιτσιλνίσκι έχει ασύγκριτες ακαδημαϊκές περγαμηνές. Στα μέσα της δεκαετίας του ,60 μετανάστευσε στις ΗΠΑ από το Μπουένος Αϊρες όπου, χωρίς να διαθέτει πτυχίο, εγγράφηκε στο διδακτορικό πρόγραμμα Μαθηματικών του MIT. Μέσα σε οκτώ χρόνια έγινε κάτοχος δύο διδακτορικών, στα Μαθηματικά και στα Οικονομικά. Εχει συγγράψει (μόνη ή με άλλους) 18 βιβλία και περισσότερα από 300 επιστημονικά άρθρα.
Αλλά δεν περιορίζεται στη θεωρία. Το 2010 ίδρυσε την εταιρεία Global Thermostat, που βασίζεται σε μία καινοτόμο τεχνολογία αφαίρεσης διοξειδίου του άνθρακα απευθείας από την ατμόσφαιρα και χρήσης του σε διαδικασίες όπως η αφαλάτωση και προϊόντα όπως τα ανθρακούχα αναψυκτικά. «Το κόστος απορρόφησης του CO2 από την ατμόσφαιρα είναι τόσο χαμηλό που η εταιρεία είναι κερδοφόρα. Καλλιεργούμε τον ουρανό και δημιουργούμε θέσεις εργασίας, εξαγωγές και κέρδη από την απορρύπανση της ατμόσφαιρας». Η τεχνολογία, ισχυρίζεται, ήδη διαψεύδει τους σκεπτικιστές που λένε ότι ποτέ το κόστος της απορρόφησης σε μαζική κλίμακα δεν θα είναι τόσο χαμηλό ώστε να δημιουργηθεί ένας βιώσιμος κλάδος.
Το παράδειγμα της Global Thermostat ενισχύει την πίστη της κ. Τσιτσιλνίσκι ότι είναι δυνατό να διασωθεί ο πλανήτης στο πλαίσιο του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. «Απαιτείται, όμως, ο μετασχηματισμός της οικονομίας», τονίζει.
«Πρέπει να βάλουμε όρια στη χρήση των παγκόσμιων κοινών (καθαρός αέρας, πόσιμο νερό, βιοποικιλότητα), μέσω αγορών αντίστοιχων με την αγορά άνθρακα. Θα είναι αγορές για παγκόσμια δημόσια αγαθά, που από τη φύση τους θα πρέπει να ωφελήσουν περισσότερο τους πιο φτωχούς, μέσω δικαιωμάτων χρήσης».
Το ερώτημα είναι αν θα έχουμε ήδη φτάσει σε σημείο χωρίς επιστροφή.