Από την προληπτική στην κατασταλτική λογοκρισία
Τον Οκτώβριο 1969 το καθεστώς αισθάνεται ασφαλές. Σχεδόν όλοι οι πυρήνες της αξιοσέβαστης δυναμικής αντίστασης έχουν εξουδετερωθεί. Παράλληλα, κρίνει ότι πρέπει να εξωραΐσει την εικόνα του στο εξωτερικό. Αντικαθιστά, λοιπόν την προληπτική με την κατασταλτική λογοκρισία. Εκδίδει δε και έναν εξοντωτικό νόμο περί Τύπου. Αυτού του είδους η ρύθμιση οδηγεί το μεν στη διαλυτική αυτολογοκρισία, το δε στο ενδιαφέρον παίγνιο κατά το οποίο οι τολμητίες δημοσιογράφοι δοκιμάζουν την ανοχή και την αντοχή του καθεστώτος. Το τελευταίο μάλιστα προβαίνει και σε εσωτερικές αναδιευθετήσεις. Συγκεκριμένα, αναθέτει από τα μέσα του 1970 τη Ζαλοκώστα στον Γ. Γεωργαλά επαγγελματία σοβιετολόγο, προπαγανδιστή και αγκιτάτορα με νεανικό κομμουνιστικό παρελθόν ως πρόσφυγας του εμφυλίου και με εξειδικευμένες σπουδές στην Ουγγαρία. Ο επιστήμονας διοχετεύει τη δραστηριότητά του στην προπαγανδιστική ωραιοποίηση του καθεστώτος απέναντι στο εσωτερικό και εξωτερικό, «παραμελώντας» τη λογοκρισία. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο διάδοχός του από τον Αύγουστο του 1971 δημοσιογράφος και παλαίμαχος σοσιαλδημοκράτης Βύρων Σταματόπουλος. Επίσης, αναλαμβάνει με αμελητέα επιτυχία να εμπλουτίσει το δυναμικό της δικτατορίας με παλαιούς συναδέλφους του. Πάντως, διατηρείται ο προληπτικός έλεγχος θεαμάτων και ακροαμάτων, αλλά εκχωρείται ατύπως η «αρμοδιότητα» της κατασταλτικής λογοκρισίας ως προς τον Τύπο στους διωκτικούς μηχανισμούς της Αστυνομίας, της Χωροφυλακής και του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος της ΕΣΑ. Στελέχη τους αναλαμβάνουν να φρονηματίζουν με λόγους ή με ράβδους τους «παραβάτες». Ταυτόχρονα ευπειθείς εισαγγελείς ασκούν διώξεις σε δημοσιογράφους. Ευπειθέστεροι δε δικαστές απαγγέλλουν βαριές ποινές, όπως π.χ. εναντίον των υπευθύνων της εφημερίδας «Εθνος» τον Απρίλιο του 1970, οι οποίοι εγκλείονται στις φυλακές και διακόπτεται η έκδοση. Τα φύλλα της εφημερίδας «Βραδυνή» της 23.4.1973 που δημοσιεύουν δήλωση του Κ. Καραμανλή αμέσως κατάσχονται. Την ίδια περίοδο ο Περικλής Πάγκαλος, ένας από τους τρεις εκ- δότες του κυκλοφορούντος από τον Μάρτιο 1972 πρώτου αντιχουντικού περιοδικού «Προσανατολισμοί» συλλαμβάνεται, εξαφανίζεται στα κρατητήρια του ΕΑΤ/ΕΣΑ και βασανίζεται έως τον Ιούλιο. Το περιοδικό «Αντί» απαγορεύεται αμέσως τον Μάιο 1972. Ο εκδότης του περιοδικού «Πολιτικά Θέματα» Γιάννης Χορν φυλακίζεται λίγο πριν από το δημοψήφισμα του 1973.
Αυτά τα ενδεικτικά παραδείγματα αποδεικνύουν ότι ως προς τους λειτουργούς του Τύπου η κατασταλτική λογοκρισία δυνατόν να είναι πλέον επικίνδυνη από την προληπτική. Βεβαίως, όσο διαρκεί η πρώτη, παρέχεται η δυνατότητα στους δημοσιογράφους να εκμεταλλεύονται τις εκούσιες ρωγμές τις οποίες «παρέχει» το καθεστώς με βάση τις σκοπιμότητές του. Περαιτέρω, οι ίδιοι δημοσιογράφοι μπορούν να προκαλούν ρωγμές με την ευρηματικότητα στη γραφή τους, με υπονοούμενα, με συμβολισμούς, με έλλογη κριτική. Φυσικά όλα αυτά συναρτώνται με την αυταπάρνηση και την αυτοθυσία κάθε υπογράφοντος. Τέτοιες περιπτώσεις είναι του Βάσου Βασιλείου στη «Βραδυνή», του Θανάση Κανελλόπουλου στο «Βήμα», των σχολιαστών στους «Προσανατολισμούς». Το φθινόπωρο του 1973, με την επί μέτρω φιλελευθεροποίηση, ημιαποκαθίσταται η ελευθερία του Τύπου. Καταλύεται όμως, με βάρβαρο τρόπο την 25η Νοεμβρίου. Ο νέος δικτάτορας φέρνει τον όλεθρο σε όλα τα επίπεδα. Δικαιώνεται πάντως αναδρομικώς ο Ηράκλειτος, ο οποίος ισχυρίζεται ότι: «Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ». Η λύτρωση, όμως, έρχεται με βαρύτατο τίμημα...