Οι μηχανισμοί ελέγχου της ενημέρωσης
Το υφυπουργείο Τύπου και Πληροφοριών, καθώς και η συναφής Γραμματεία εδρεύουν στην οδό Ζαλοκώστα κατέναντι της δευτερεύουσας εισόδου του υπουργείου Εξωτερικών. Διαθέτουν έκπαλαι μηχανισμούς, οι οποίοι παρακολουθούν –όρος σαφώς ηπιότερος του ελέγχου– τον Τύπο, τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού. Υφίσταται και ανάλογη νομοθεσία: Ο δρακόντειος νόμος 1092/1938 μεταξικής εμπνεύσεως και δομής, όπως εμπλουτίζεται –φευ– επί κοινοβουλευτισμού, καθώς και ο κατοχικός 1108/1942 περί θεαμάτων, ο οποίος θεσπίζει Επιτροπές Ελέγχου (λογοκρισίας). Υπάρχει η υποδομή και το εξειδικευμένο έμψυχο υλικό. Τούτο ενισχύεται, όσον αφορά τον Τύπο, εν ριπή οφθαλμού από διάφορα παραδημοσιογραφικά περιτρίμματα, δωσιλογίσκους, ψυχικά διαταραγμένους, παραπονουμένους ώς παραγνωρισμένους, μικρεμπόρους και μεταπράτες της απριλιανής συλλογιστικής και λοι- πούς προθύμους. Οι αναγκαίες, ώστε να τηρηθεί προσχηματική νομιμότητα, διοικητικές αποφάσεις υπογράφονται και κυκλοφορούν ταχύτατα. Προσδιορίζονται επακριβώς οι διαδικασίες λογοκρισίας των προς δημοσίευση κειμένων. Γνωστοποιούνται, μάλιστα, σε εκείνες τις εφημερίδες, οι οποίες μετά σύντομη κι εντατική (περί)σκεψη αποφασίζουν με ισχυρό σκεπτικό να συνεχίσουν να εκδίδονται. Διακόπτουν, πάντως, με εξίσου ισχυρό αντίθετο σκεπτικό η «Καθημερινή», η «Ελευθερία», η «Μεσημβρινή», η «Αθηναϊκή», ο «Ανένδοτος» κ.λπ.
Είναι χαρακτηριστικό του κλίματος των πρώτων ημερών, ότι ένας από την ακραία συντηρητική πτέρυγα της ΕΡΕ κατ’ επάγγελμα επιχειρηματίας και βουλευτής στις εκλογές του 1961 και 1963, αλλά όχι του 1964, με ιδιόρρυθμη συμπεριφορά στους αθηναϊκούς κοσμικούς κύκλους και συγγραφέας βιβλίου με τον εύγλωττο και παραπεμπτικό τίτλο «Ο αγών μας» προσφέρεται ομού μετά του περιστρόφου του να αναλάβει τα ηνία στη Ζαλοκώστα και να καθοδηγεί τον έλεγχο του Τύπου. Προφανώς διαθέτει δεσμούς είτε με τον κορμό είτε με κλάδους της «Επαναστατικής Επιτροπής». Αλλά ως φαίνεται, όχι επαρκείς. Ούτε υφυπουργός ονομάζεται ούτε παραμένει επί πολύ στο λαμπρής αρχιτεκτονικής κτίριο παρά το απειλητικό ύφος χιλίων καρδιναλίων που περιφέρει.
Η καταβύθιση στον βόρβορο των λογοκριτικών δραστηριοτήτων έστω και μετά μισόν αιώνα προκαλεί απώθηση και ναυτία. Ισως, όμως, αυτή η καταβύθιση να μην κρίνεται περιττή τώρα, αφού ο περιορισμός της ελευθερίας στον Τύπο συντελείται αδιακόπως όχι μόνο σε τριτοκοσμικές χώρες, αλλά και στην ίδια την Ευρώπη. Τα κρούσματα σε Ουγγαρία, Πολωνία, ΠΓΔΜ, Τουρκία κ.λπ., παραπέμπουν λίγο έως πολύ και καθ’ όσον αφορά την Ελλάδα στην απριλιανή επταετία. Βέβαια και η τρέχουσα κατάσταση εδώ δεν θεωρείται ούτε ιδανική ούτε ειδυλλιακή.
Πεδίο αναμέτρησης
Εν πάση περιπτώσει, οι εγκάθετοι της Ζαλοκώστα ποδηγετούν την ενημέρωση της κοινής γνώμης. Στον εσμό των λογοκριτών ηγείται, επικουρούμενος και από χαμηλοτέρου βαθμού συναδέλφους του, ένας τότε συνταγματάρχης με το τουρκογενές επώνυμο, Βρυώνης, προαχθείς αργότερα επ’ ανδραγαθία εντός του κτιρίου σε ταξίαρχο, όπως λέγεται. Είναι ιταμός, προκλητικός, προσβλητικός. Θεωρεί εαυτόν διανοούμενο και συγγραφέα. Γιατί όχι και έγκριτο δημοσιογράφο. Σε καθημερινή βάση η Ζαλοκώστα καθίσταται πεδίο αναμέτρησης ενός αντίρροπου ζεύγους: Λογοκριτές και λογοκρινόμενοι. Διαπιστευμένοι δημοσιογράφοι από κάθε εφημερίδα «προσάγουν» τα δυνάμει ύποπτα κείμενα. Διαβάζονται με υπηρεσιακό ζήλο από τους «λειτουργούς». Κατά κανόνα τα περικόπτουν ή αλλάζουν ουσιωδώς τη διατύπωσή τους. Εγείρονται από τους κομιστές δημοσιογράφους λελογισμένες αντιρρήσεις. Αρχίζει άνισος και αμοιβαίως υποκριτικός διάλογος. Οταν αποβαίνει άκαρπος, καταφεύγουν σε προϊσταμένη δευτεροβάθμια κρίση. Οταν το δούναι και λαβείν οδηγείται σε αδιέξοδο αποφαίνεται τελεσίδικα η Υπηρεσία. Η ενημέρωση ασφυκτιά και διότι τα κείμενα όχι μόνο αποδιοργανώνονται, αναδιατάσσονται, ανασκολοπίζονται, αλλά προσδιορίζεται και σε ποιο σημείο ποιας σελίδας θα δημοσιευθούν! Τι τίτλος θα χρησιμοποιηθεί! Με τι μεγέθους τυπογραφικά στοιχεία θα συντεθούν!
Παράλληλα οι... Αρχές συντάσσουν καταλόγους απαγορευμένων βιβλίων κάθε φύσης. Οπως οι καθολικοί εκδίδουν τον μεσαίωνα τον Index Librorum Prohibitorum, όπως πράττει και το χιτλερικό καθεστώς. Δεν ρίπτονται στην πυρά, απλώς αφαιρούνται από τους κατόχους. Αργότερα εμφανίζονται στο παραεμπόριο με τιμές ευκαιρίας! Πάντως, στην απαγόρευση περιλαμβάνονται εκτός από τα μαρξιστικά και όσα υπογράφουν όλοι οι αριστεροί συγγραφείς συλλήβδην. Αλλά και βιβλία αλλοδαπών συναδέλφων τους των οποίων τα επώνυμα λήγουν σε -ωφ, -φσκυ,-ιτς, -ιν, -οβα, -ινα κ.λπ. Ετσι περιλαμβάνονται ακόμα και αντιφρονούντες όπως οι Σολζενίτσιν, Ναμπόκωφ, Μπουλκάκωφ και άλλοι. Μερικούς μήνες αργότερα και πάντως εντός του 1967 αρχίζει με επιμέλεια της Ζαλοκώστα η «παραγωγή» άρθρων, αρθριδίων, σχολίων και αναλύσεων προοριζομένων να δημοσιευθούν υποχρεωτικώς στις εφημερίδες. Αρα η δικτατορία όχι μόνο προσδιορίζει σε ποιο βαθμό θα ενημερώνεται η κοινή γνώμη από τα εγχώρια ΜΜΕ, αλλά τη βομβαρδίζει κιόλας με χονδροειδή προπαγάνδα περιστρεφόμενη στη νομοτελειακή αναγκαιότητα να εκραγεί η «Επανάστασις». Να παταχθεί η φαυλοκρατία. Να εξουδετερωθεί ο ανυπόληπτος παλαιός πολιτικός κόσμος και λοιπά φληναφήματα. Αυτή όμως, η κοινή γνώμη έστω και εάν σιωπά και δείχνει να υπνώττει, έχει τη δυνατότητα να καταφεύγει στην ακρόαση των ελληνικών αναβαθμισμένων εκπομπών που μεταδίδονται από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Τα κείμενα όχι μόνο αποδιοργανώνονται, αναδιατάσσονται, ανασκολοπίζονται, αλλά προσδιορίζεται και σε ποιο σημείο ποιας σελίδας θα δημοσιευθούν!