Σε αναζήτηση ενός άλλου «κοινωνικού κράτους»
Ηπολυθρύλητη ανάπτυξη που όλοι προσδοκούμε στην Ευρώπη, κατά κοινή παραδοχή, έπειτα από οκτώ χρόνια παρατεταμένης και άγριας κρίσης, θα πρέπει να συνδυαστεί με ένα νέο μοντέλο, πολύ πιο παραγωγικό και στέρεο. Για να αποτραπούν νέες κρίσεις και καταστροφές ανυπολόγιστες και να αναχαιτιστούν οι συνεχώς οξυνόμενες κοινωνικές αντιθέσεις, οι οποίες δεν συνάδουν και με την ποιότητα της δημοκρατίας στη μεταπολεμική Ευρώπη. Ευελπιστούμε σε έναν νέο κύκλο και ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης για τις επόμενες δεκαετίες, αλλά η συνταγή και τα υλικά δεν είναι ακόμη σαφώς προσδιορισμένα. Οι οικονομίες της Γηραιάς Ηπείρου θα πρέπει να γίνουν πιο ανταγωνιστικές, εφαρμόζοντας μία σειρά μεταρρυθμίσεων, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση θα πρέπει να προχωρήσει απαραιτήτως μεγιστοποιώντας τα κοινά οφέλη, αλλά, παράλληλα, θα πρέπει να δημιουργήσουμε στην Ευρώπη και κάτι καινούργιο, το υποκατάστατο του πρώην «κοινωνικού κράτους».
Το παλαιό κοινωνικό κράτος, το οποίο έγινε στις περισσότερες χώρες σκόνη από την κρίση, την παγκοσμιοποίηση και τις αστοχίες διαχείρισης, είναι σήμερα αναγκαίο να αντικατασταθεί με ένα νέο πλαίσιο, με μία άλλη μορφή, σε άλλη ασφαλώς βάση, σύγχρονο, ευέλικτο και πιο αποδοτικό. Ο κόσμος ολόκληρος έχει αλλάξει, αλλά η ανάγκη ενός κοινωνικού πλαισίου στήριξης πάντα παραμένει... Η Σουηδία, για να πάρουμε ένα απομονωμένο παράδειγμα, είναι μια ανταγωνιστική οικονομία, με πολύ υψηλό κοινωνικό δείκτη. Κάποια στιγμή, όπως έλεγε και ο Ζακ Ντελόρ, πρέπει να μιλήσουμε και για την «κοινωνική Ευρώπη», για να κρατήσουμε ζωντανή την προοπτική στο μέλλον. Αλλά η υπόθεση αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη και ίσως ακόμη είναι μακρινή, παρά τις πολιτικές αναταράξεις και τις απρόβλεπτες εκλογικές αντιδρά- σεις. Χρειάζονται νέες αποφάσεις, μεγάλες και σε υπερεθνικό επίπεδο, ίσως αυτό δεν έχει γίνει τόσο συνείδηση και προτεραιότητα.
Η «επανασύσταση» του κοινωνικού κράτους όπως το γνωρίσαμε μεταπολεμικά είναι ουτοπία και λάθος. Η πολιτική ανάγκη, ωστόσο, ενός πλαισίου εξισορρόπησης των ταξικών δυνάμεων είναι επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε μεταπολεμικά. Χρειάζεται να ξανασκεφτούμε, να σχεδιάσουμε και να τολμήσουμε. Να διαμορφώσουμε ένα μοντέλο ανταγωνιστικών και αναπτυσσόμενων οικονομιών, σε συνδυασμό με έναν ικανοποιητικό κοινωνικό δείκτη, ο οποίος θα προφυλάσσει τους οικονομικά ασθενείς και δεν θα τους στέλνει στο περιθώριο και στον λαϊκισμό. Ενας μηχανισμός απαραίτητος που θα αμβλύνει τις διογκούμενες συνεχώς κοινωνικές ανισότητες, στα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη. Είναι μια τεράστια πρόκληση για τις πολιτικές ηγεσίες... πλην όμως χωρίς την ασφάλεια και τη συναίνεση ευρύτερων κοινωνικών ομάδων, το ιστορικό εγχείρημα της ενοποίησης θα αποτύχει.
Επαναφορά στο κοινωνικό κράτος παλαιάς κοπής δεν υπάρχει, το επαναλαμβάνουμε με αφορμή ορισμένες ερμηνείες για την εκλογική επιτυχία του Κόρμπιν. Δεν έχεις σήμερα τους ίδιους πόρους και πολλά άλλα. Τα περισσότερα κράτη είναι υπερχρεωμένα, η παγκοσμιοποίηση επαύξησε τον ανοικτό ανταγωνισμό αλλά βοήθησε και την απο-φορολόγηση του κεφαλαίου, ο πληθυσμός της Ευρώπης σήμερα γηράσκει επικίνδυνα επίσης. Ενα νέο μεγάλο γρανάζι θα πρέπει να επανεφευρεθεί και να τοποθετηθεί στη μηχανή αναδιάρθρωσης των οικονομιών της Ευρώπης και για την πολιτική της ενοποίησης. Αναγκαίο, αλλά αλλαγμένο πολύ, ένα γρανάζι – κομμάτι αναπόσπαστο των ριζικών μεταρρυθμίσεων που χρειάζεται όλος ο δημόσιος τομέας, από την Ελλάδα μέχρι τη Γαλλία.