To σταδιακό ψαλίδισμα κρίσιμων λειτουργιών της πεζογραφίας
Στον δικό μας κόσμο ανοίχθηκε μια πρωτόγνωρη δυνατότητα αυτοσκηνοθεσίας· αναπαράγονται εκατομμύρια σχόλια «προσωπικής ετικέτας» με την αξίωση μοναδικής καταγραφής.
– Αφιερώνετε ένα ποίημά σας στους γονείς σας, για τη ραφή και το ξήλωμα, όπως γράφετε. Πόση ραφή και πόσο ξήλωμα χρειάζονται ο απογαλακτισμός και η καλλιτεχνική δημιουργία;
– Στις ενσωματωμένες αποσκευές μας υπάρχουν ασυνείδητες λειτουργίες, τις οποίες δεν γνωρίζουμε πού τις φορτωθήκαμε, πότε τις χρησιμοποιούμε και πότε αυτές εμάς. Στη διαδρομή υπάρχουν μείζονες στιγμές απελευθέρωσης, τις οποίες συχνά εντοπίζουμε μεταγενέστερα ή καθόλου. Αρχικά χύνεσαι στο ξέφωτο και σταδιακά μεταβολίζεις την πικρία πως δεν μπορείς να επιστρέψεις. Περισσότερα δεν μπορώ να πω εδώ· τα εξηγώ, ωστόσο, στις αναρτήσεις μου, όπου κάθε έξι ώρες αναλύω τον εαυτό μου, γονείς, αδέλφια, φίλους, όχι και τόσο φίλους, την επικαιρότητα και το παρελθόν, με τρόπο που είμαι βέβαιος πως αφορά τους πάντες.
– Τι είναι η ποίηση για εσάς;
– Η λογοτεχνία που από μικρός δοκίμαζα να καταλάβω, στην οποία ασκούμαι όσο μπορώ, και την οποία πλέον προτιμώ να διαβάζω. Τα τελευταία χρόνια έχω αναπτύξει την ίσως οξύμωρη πεποίθηση πως η εντατικοποίηση της εργασίας και ο πληθωρισμός πληροφορίας καθιστούν πιο επείγουσα την ανάγκη του πυκνού λόγου της ποίησης. Προφανώς και γράφεται σήμερα σημαντική πρόζα, σε μια πλειάδα παραλλαγών, οι οποίες όμως νομίζω ότι σταδιακά προσλαμβάνονται όλο και περισσότερο μέσα από τον αστερισμό της κινούμενης εικόνας – τα μυθιστορήματα γίνονται σενάρια, οι ταινίες σειρές και η πεζογραφία πρώτη ύλη προς μεταγραφή για το παγκοσμιοποιημένο τηλεοπτικό βλέμμα. Η τάση δεν επηρεάζει μόνο τις προσδοκίες και το πρίσμα του κοινού, αλλά και μέρος της ίδιας της πεζογραφίας· σταδιακά ψαλιδίζει κάποιες από τις κρισιμότερες λειτουργίες της, την αφηγηματική, την αναλυτική, κυρίως την ψυχαγωγική. Για να το πούμε συνθηματικά, «όσο η βιομηχανία ομογενοποιεί, η ποίηση βρίσκει χώρο να αντεπιτεθεί ή τουλάχιστον χαραμάδα να περάσει». Μου φαίνεται κάπως αυτονόητο να διαβάζουμε όπως ζούμε και όχι το αντίστροφο. Χωρίς να υποτιμώ τη λειτουργία της ψυχαγωγίας και στην ποίηση, νομίζω ότι «δική της δουλειά» δεν είναι πρωτίστως αυτή. Η απόσταξη έναντι της ροής, η εστιασμένη κριτική έναντι της περιγραφής, εντέλει ο ρυθμός και το μέτρο στον κατακλυσμό λόγων και εικόνων της δικής μας βάρδιας, θαρρώ πως χρειάζονται σήμερα περισσότερο και στο πεδίο και σε εμάς.
– Η εργασία σας σε στενή σχέση με την ψυχική νόσο πόσο έχει επηρεάσει το ποιητικό σας βλέμμα;
– Με την εμπρόθετη μαθητεία, τον αναπόφευκτο εθισμό, ελπίζω και με κάτι από το ήθος του Παναγιώτη Σακελλαρόπουλου και των δομών ψυχικής υγείας που ίδρυσε και στις οποίες εργάζομαι τα τελευταία 15 χρόνια. Η «κανονικότητα», το ψυχικό άλγος, ο (θεραπευτικός) δεσμός και οι αποχωρισμοί, έννοιες που χρησιμοποιούνται ευρύτατα, φορτίζονται και εγγράφονται διαφορετικά από τη συγκεκριμένη εργασία. Οσο κι αν μου λείπει χρόνος, δεν μπορώ να φανταστώ τη συγγραφή χωρίς μια περιοχή όπου συναναστρέφεσαι ανθρώπους που ζουν σε διαμερίσματα και όχι σε σελίδες.
– Γράφετε: «Ομως άλλο διαρκώς να ετοιμάζεσαι και άλλο να είσαι». Τι συμπεριλαμβάνει η κατάληξη του «είμαι» για ένα υποκείμενο;
– Εδώ με υπερβαίνει το χαϊντεγκεριανό ερώτημα! Ας πω εναλλακτικά μια μικρή ιστορία για το εν λόγω ποίημα, τον «Εξάγγελο». Τόπος του είναι μια «τραγωδία» της γενιάς της παρατεταμένης ειρήνης· με άπειρες αναπαραστάσεις εικονικών συγκρούσεων αλλά τη μνήμη των πραγματικών να εξωραΐζεται ή να εξατμίζεται. Για την οικονομία του ποιήματος φαντάστηκα την πάροδο ενός μεικτού χορού, όπου τα «μαύρα μαντάτα» διαρκώς απωθούνται μέχρι που η χρονοτριβή παράγει καθοριστικότερα αποτελέσματα. Ο ορισμός της έννοιας στο αρχαίο δράμα μού παρείχε ένα πολύτιμο στοιχείο, τη διπλή ιδιότητα του εσωτερικού αγγελιαφόρου ως κομιστή της πληροφορίας και άμεσα εξαρτώμενου από αυτήν.
Ο ρυθμός και το μέτρο στον κατακλυσμό λόγων και εικόνων θαρρώ πως χρειάζονται σήμερα περισσότερο και στο πεδίο και σε εμάς.
– Αυτή η γενιά έχει τις δικές της ιστορίες ή λέμε για δικές μας τις ξένες τελικά, σύμφωνα με ένα στίχο σας;
– Για τη δική μας, σίγουρα, δεν είμαστε εμείς, εντός και τώρα, ικανοί για έγκυρη απάντηση. Ας πούμε απλώς πως όσο κανείς οικειοποιείται τις μικροϊστορίες του περιβάλλοντος τόσο δυσκολεύεται να αναλάβει την ευθύνη της δικής του.