Πόσες κολεκτίβες θα φέρουν την άνοιξη;
καλλιτέχνη, στις κολεκτίβες: αυτή είναι η διαδρομή στην οποία πορεύεται η σύγχρονη τέχνη –εικαστική κατά κύριο λόγο, αλλά όχι μόνο– σε μια προσπάθεια να γίνει και πάλι ριζοσπαστική. Η παγκόσμια καλλιτεχνική τάση που δίνει όλο και μεγαλύτερη ισχύ στις συλλογικότητες, πιστεύοντας ότι από εκεί θα γεννηθούν ανατρεπτικά έργα, επιβεβαιώνεται από τις φετινές επιλογές τόσο του καταξιωμένου και τολμηρού Turner Prize όσο και της διεθνούς και πάντοτε «αιχμηρής» έκθεσης Documenta.
Το Turner Prize, το σημαντικότερο βρετανικό βραβείο που
απονέμεται ετησίως σε εικαστικό καλλιτέχνη, γνωστό για τις αντισυμβατικές επιλογές του, οι οποίες συχνά ώθησαν πρωτοεμφανιζόμενους, πρωτοποριακούς δημιουργούς να φτιάξουν μια σπουδαία καριέρα, επέλεξε να παρουσιάσει στη short list του 2021 πέντε ομάδες –Black Obsidian Sound System, Gentle/ Radical, Project Art Works, Array Collective και Cooking Sections– που περιλαμβάνουν περίπου 80 καλλιτέχνες συνολικά. Φαίνεται ότι η απόφαση κάνει ένα βήμα πιο πέρα από την απονομή του Turner 2019 σε τέσσερις υποψηφίους οι οποίοι ζήτησαν από την επιτροπή να τους αντιμετωπίσει Η ινδονησιακή
ως μια συλλογικότητα. Οσο για το έπαθλο του 2020, αντικαταστάθηκε από μία υποτροφία. Μάλλον δικαιολογημένα, λοιπόν, οι τεχνοκριτικοί της Βρετανίας αναρωτιούνται αν αυτές οι κινήσεις δηλώνουν το τέλος του ανταγωνισμού ανάμεσα στους εικαστικούς ή, αντίθετα, το τέλος του μοναχικού καλλιτέχνη, κατ’ αναλογία με τον «θάνατο του συγγραφέα» που κατά τον Ρολάν Μπαρτ συνέβη στη μετανεωτερική εποχή μας ως προς τα έργα του λόγου.
Μια ανάλογη υπαρξιακή κρίση φαίνεται ότι περνά και η Documenta. H περίφημη διοργάνωση –θεσμός για τη σύγχρονη
τέχνη ανάλογος με την Μπιενάλε της Βενετίας–, που κάθε πενταετία συγκεντρώνει στο Κάσελ την avant garde του καλλιτεχνικού κόσμου, φέτος θα έχει «πειραματική» επιμέλεια από την ινδονησιακή κολεκτίβα Ruangrupa. Οι οποίοι βεβαίως θα επικεντρωθούν στην έννοια της συλλογικότητας. Η ομάδα ιδρύθηκε το 2000 στην Τζακάρτα και έως τώρα έχει συμμετάσχει σε διεθνείς εκθέσεις όπως η Μπιενάλε της Γκουαντζού (2002), η Τριενάλε Σύγχρονης Τέχνης Ασίας - Ειρηνικού / Asia Pacific Triennial of Contemporary Art (2012) και η Μπιενάλε του Σάο Πάολο (2014).