Ευάλωτη σε κρίσεις η περίοδος μετάβασης στην πράσινη ενέργεια
Μεγάλη πρόκληση η αποθήκευση της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές
ενεργειακή κρίση δεν είναι παρά μόνον η πρώτη του είδους της που θα γνωρίσει η ανθρωπότητα ενώ επιχειρεί τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Θα ακολουθήσουν και άλλες, καθώς θα χρειαστούν χρόνια για να ολοκληρωθεί η μετάβαση και δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να αποθηκευθεί ενέργεια από τις ανανεώσιμες πηγές.
Οι ελλείψεις φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας στις αγορές από τη Βρετανία μέχρι την Κίνα εμφανίζονται, ενώ εκτοξεύεται στα ύψη η ζήτηση μετά την πανδημία. Η ανθρωπότητα, όμως, αντιμετωπίζει εδώ και δεκαετίες ενεργειακές κρίσεις με ασταθείς τιμές και πρόβλημα ανεπάρκειας. Η ειδοποιός διαφορά σήμερα είναι ότι οι πλουσιότερες οικονομίες έχουν δρομολογήσει ίσως τον πλέον φιλόδοξο μετασχηματισμό των συστημάτων ενέργειας που έχουν επιχειρήσει από την αυγή της εποχής του ηλεκτρισμού. Και δεν έχει βρεθεί εύκολος τρόπος για να αποθηκευτεί η ενέργεια που παράγεται από τις ανανεώσιμες πηγές. Η μετάβαση στην καθαρότερη ενέργεια έχει σχεδιαστεί για να καταστήσει τα συστήματα ενέργειας περισσότερο, όχι λιγότερο, ανθεκτικά. Η μεταβατική περίοδος, όμως, θα διαρκέσει δεκαετίες, στη διάρκεια των οποίων ο κόσμος θα βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα, ακόμη κι αν σήμερα οι μεγαλύτεροι παραγωγοί τους αλλάζουν δραστικά στρατηγική. Στη δίνη αυτής της θεμελιώδους αλλαγής, το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα γίνεται πιο εύθραυστο και πιο ευάλωτο στο σοκ.
Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, μεσολάβησε ένας ιδιαίτερα βαρύς χειμώνας που εξάντλησε τα αποθέματα φυσικού αερίου. Ετσι οδηγούνται στα ύψη οι τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς η ζήτηση από τις οικονομίες που ανακάμπτουν αυξήθηκε υπερβολικά γρήγορα. Κάτι ανάλογο θα είχε ενδεχομένως συμβεί αν η πανδημία του κορωνοϊού είχε εκδηλωθεί πριν από 20 χρόνια.
Τώρα, όμως, η Βρετανία και η Ευρώπη βασίζονται σε ένα διαφορετικό μείγμα πηγών ενέργειας. Εχουν δραματικά μειώσει τη χρήση λιθάνθρακα και τον έχουν αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό
από το φυσικό αέριο, που είναι καθαρότερο αλλά η εκτόξευση της ζήτησης μέσα στο έτος οδήγησε σε εξάντληση των αποθεμάτων του. Παράλληλα οι δύο άλλες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας, η αιολική και η υδροηλεκτρική, έχουν παρουσιάσει ασυνήθιστη μείωση καθώς ήσαν περιορισμένοι οι άνεμοι και σε πολύ χαμηλά επίπεδα οι βροχοπτώσεις σε ορισμένες περιοχές, όπως π.χ. στη Νορβηγία. Τα δεινά που πλήττουν αυτή τη στιγμή την Ευρώπη αποτελούν δυσοίωνη προειδοποίηση για το είδος των σοκ που μπορεί να υποστεί ολόκληρος ο πλανήτης. Ακόμη και με άφθονη και φθηνή ηλιακή και αιολική ενέργεια, πολλές γεωγραφικές ζώνες θα εξαρτώνται για πολλές δεκαετίες από το φυσικό αέριο και από άλλα ορυκτά καύσιμα. Και όμως, επενδυτές και εταιρείες δεν δείχνουν ενδιαφέρον για να αυξήσουν την παραγωγή ορυκτών καυσίμων. Ενεργειακοί κολοσσοί της Δύσης, από την ΒΡ μέχρι τη Royal Dutch Shell προσπαθούν να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων και οι αμερικανικές σχιστολιθικές βιομηχανίες αποφεύγουν την επέκτασή τους. Το αποτέλεσμα είναι να περιορίζεται ακόμη περισσότερο η ενέργεια που μπορεί να εξαχθεί.
Ο Τζεφ Κιούρι, αναλυτής της Goldman Sachs, αναφέρει την ανεπάρκεια επενδύσεων σε ορυκτά καύσιμα ως μέρος του προβλήματος. Οι επενδυτές που κυνηγούν τις μεγάλες αποδόσεις από τις νέες επιχειρήσεις προτιμούν να τοποθετούν τα κεφάλαιά τους σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας παρά σε ορυκτά καύσιμα. Ακόμη και ορισμένες βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων έχουν αρχίσει να επενδύουν στο μέλλον των χαμηλών εκπομπών καυσαερίων αντί να προσπαθούν να εντοπίσουν και να αντλήσουν περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον θα είναι το πώς θα αποθηκεύουμε την αιολική και την υδροηλεκτρική ενέργεια. Υφίστανται κάποιες λύσεις αλλά θα παρέλθουν
χρόνια προτού μπορέσουμε να τις εφαρμόσουμε στην απαιτούμενη κλίμακα.
Πολλές χώρες και εταιρείες έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στο υδρογόνο, καθώς το θεωρούν μέσο αποθήκευσης ενέργειας και καύσιμο κατάλληλο για τις μεταφορές και για τη βιομηχανία. Το υδρογόνο μπορεί να λειτουργήσει ως καύσιμο σε τουρμπίνα ή ως μέσον για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και πάντα χωρίς εκπομπές καυσαερίων. Σε αντίθεση με το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα, το πράσινο υδρογόνο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σχεδόν οπουδήποτε υπάρχει νερό και μεγάλη ηλιοφάνεια ή ισχυροί άνεμοι. Η παραγωγή και εκμετάλλευση πράσινου υδρογόνου βρίσκεται ακόμη σε φάση σχεδιασμού. Η ημέρα που το υδρογόνο θα στηρίξει το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα είναι ακόμη μακριά. Βραχυπρόθεσμα, αν ο χειμώνας είναι ήπιος στο βόρειο ημισφαίριο, οι τιμές του φυσικού αερίου θα υποχωρήσουν και θα αναπληρωθούν τα αποθέματα. Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση, όμως, μας υπενθυμίζει πως ακόμη και τώρα που ο κόσμος προσπαθεί να φτιάξει ένα νέο ενεργειακό σύστημα, εξακολουθεί να εξαρτάται από το παλιό.
Πολλές χώρες και εταιρείες έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στο υδρογόνο, αλλά η παραγωγή και η εκμετάλλευσή του βρίσκονται ακόμη σε φάση σχεδιασμού.