«Μεγάλες» Αλβανίες, Σερβίες, Βουλγαρίες...
Υφέρποντες επικίνδυνοι μεγαλοϊδεατισμοί
O Αλβανός πρωθυπουργός Εντι Ράμα, με τις πρόσφατες δηλώσεις του, σύμφωνα με τις οποίες έχει θέσει ως σκοπό της πολιτικής καριέρας του την ένωση της Αλβανίας με το Κόσοβο (Μεγάλη Αλβανία), σήκωσε το καπάκι της χύτρας με τους επικίνδυνους βαλκανικούς μεγαλοϊδεατισμούς. Αμεση υπήρξε η αντίδραση του άλλου επίδοξου «μεγάλου» της Βαλκανικής, του Βελιγραδίου, που διά του υπουργού Εσωτερικών Αλεξάντερ Βούλιν, διεμήνυσε ότι η ένωση των Σέρβων «είναι το μόνο εμπόδιο για μια μεγάλη Αλβανία». Και από πίσω το Κρεμλίνο, που έτριξε τα δόντια στον Ράμα και τους Δυτικούς, υμνώντας «τις ανθρωπιστικές πρωτοβουλίες του Βελιγραδίου για τον σερβικό κόσμο», δηλαδή τη Μεγάλη Σερβία.
Οπως το έθεσε –όχι άδικα από μια άποψη– η σερβική πλευρά, «ό,τι επιτρέπεται στους Αλβανούς δεν μπορεί να απαγορευτεί στους Σέρβους και όσοι σιωπούν στις δηλώσεις του Ράμα για τη δημιουργία μιας Μεγάλης Αλβανίας, να σιωπήσουν όταν εμείς οι Σέρβοι μιλάμε για τον “Σερβικό Κόσμο”».
Αλβανοί και Σέρβοι εξαπολύουν με κάθε ευκαιρία και όλο και πιο συχνά τελευταία τροχιοδεικτικές βολές, προσβλέποντας σε μελλοντικές αναδιατάξεις του σημερινού βαλκανικού συνοριακού χάρτη, μέσω των οποίων θα πετύχουν την πολυπόθητη εθνική τους ολοκλήρωση, η οποία περνάει μέσα από τη συνένωση σε κάποιας μορφής ενιαία εθνική στέγη των ομοεθνών τους που παραμένουν «εγκλωβισμένοι» σε όμορα κράτη, όπως αυτά προέκυψαν από τον αιματηρό γιουγκοσλαβικό εμφύλιο και την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ.
Από κοντά και ο βουλγαρικός εθνικισμός, που αναβιώνει ιστορικές βλέψεις έναντι της γειτονικής Βόρειας Μακεδονίας, και η Κροατία που καραδοκεί για να μεγαλώσει και αυτή σε περίπτωση συνοριακών μεταβολών, αρπάζοντας από τις «σάρκες» της Βοσνίας.
Δεν μιλάει πρώτη φορά για ένωση των απανταχού Αλβανών ο Ράμα, όπως και οι προκάτοχοί του στα Τίρανα και την Πρίστινα, ούτε ο σερβικός μεγαλοϊδεατισμός έχει εγκαταλείψει τα όνειρά του για κυριαρχία επί του σλαβικού στοιχείου της βαλκανικής, ενώ και ο βαθύς βουλγαρικός εθνικισμός ουδέποτε έπαψε να ονειρεύεται μια νέα συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Αλυτρωτισμοί υπέβοσκαν ανέκαθεν στα Βαλκάνια και εκδηλώνονταν ανάλογα με τις ιστορικές και γεωπολιτικές συγκυρίες. Υποτίθεται ότι με τον αιματηρό γιουγκοσλαβικό εμφύλιο και τις έξωθεν παρεμβάσεις, οι λαοί της περιοχής απέκτησαν τα δικά τους εθνικά κράτη για τα οποία αλληλοσφάχτηκαν και οι εθνικισμοί εκτονώθηκαν. Η δε στρατηγική της σταδιακής κατάργησης των συνόρων διά της ένταξης των νεόκοπων κρατών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, υπήρξε μέρος του σχεδίου της Δύσης για την εμπέδωση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή, αλλά και της δημιουργίας ασφαλούς σφαίρας επιρροής της στον χερσαίο «διάδρομο» από την Αδριατική έως τη Μαύρη Θάλασσα.
«Κακόβουλοι» παίκτες
Κάτω από τη βαλκανική χόβολη των εθνικισμών, όμως, εξακολουθούν να σιγοκαίνε εστίες και κατά περίσταση τροφοδοτούνται από ισχυρούς –«κακόβουλους», όπως τους χαρακτήρισε στη συνέντευξή του στην «Κ» ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πενταρόφσκι– γεωπολιτικούς παίκτες, ανάλογα με τα συμφέροντά τους. Οσμίζονται επερχόμενη αναταραχή και σπεύδουν να διαμορφώσουν ατζέντα οι ιεροκήρυκες του βαλκανικού μικρομεγαλισμού;
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που διαβλέπουν κινδύνους αποσταθεροποίησης της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής στην περιοχή, με συνακόλουθα δεινά. O πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Βελιγράδι, Γουίλιαμ Μοντγκόμερι (αυτός που κατηύθυνε την εκστρατεία ανατροπής του Μιλόσεβιτς) δημοσιοποίησε πρόσφατα (στην κροατική τηλεόραση) φόβους ότι μπορεί να ξεσπάσουν νέες συγκρούσεις στα Βαλκάνια, καθώς, όπως είπε, κανένα από τα προβλήματα δεν έχει επιλυθεί, ενώ προειδοποίησε ότι «η περιοχή δεν είναι πλέον στο επίκεντρο της αμερικανικής πολιτικής». Αυτό το τελευταίο, η
ενδεχόμενη σταδιακή απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος από τα Βαλκάνια στο όνομα άλλων γεωπολιτικών προτεραιοτήτων (Ειρηνικός, Κίνα, Ανατολική Ασία γενικότερα), είναι που κάνει πολλούς να τρέμουν.
Οι Αμερικανοί επέβαλαν τον μεταπολεμικό βαλκανικό χάρτη και παραμένουν οι εγγυητές των συμφωνιών επί των οποίων στηρίζεται έως σήμερα η ειρήνη και η σταθερότητα. Αρέσει ή δεν αρέσει, ο αμερικανικός παράγοντας έχει τον πρώτο λόγο στις εξελίξεις στη Βαλκανική και η απουσία του θα προκαλέσει επικίνδυνο κενό ισχύος που θα απελευθερώσει φυγόκεντρες εθνικιστικές και αλυτρωτικές δυναμικές, ικανές να σπρώξουν και πάλι την περιοχή σε περιπέτειες. Το αν θα εγκαταλείψουν και σε ποιο βαθμό οι Αμερικανοί την περιοχή, μόνο οι ίδιοι το ξέρουν και σίγουρα θα εξαρτηθεί από τους γενικότερους σχεδιασμούς τους, όμως ο φόβος αυτός πλανιέται ήδη στα Βαλκάνια. Ο κόσμος της διπλωματίας και της πολιτικής προσπαθεί με ανησυχία να φανταστεί την επόμενη μέρα στα Βαλκάνια, χωρίς το στιβαρό αμερικανικό χέρι που θα συγκρατεί το πηδάλιο της ειρήνης και της σταθερότητας και του γεωπολιτικού προσανατολισμού.
Μέχρι πριν από μερικά χρόνια η απάντηση θα μπορούσε να ήταν: οι Αμερικανοί φεύγουν, οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Ενωμένοι Ευρωπαίοι (Ε.Ε.) έρχονται. Τώρα όμως όχι. Οι κοινωνίες στα Δυτικά Βαλκάνια δείχνουν να έχουν απολέσει την εμπιστοσύνη στην Ευρώπη. Οι ισχυροί της Ε.Ε. κάνουν το δικό τους διακριτό παιγνίδι επιρροής, με γνώμονα τα κρατικά και οικονομικά συμφέροντά τους. Η απροθυμία των Βρυξελλών να προχωρήσει την ενταξιακή διαδικασία των υποψήφιων κρατών έχει σκορπίσει απογοήτευση στους λαούς, που αισθάνονται ότι οι Ευρωπαίοι τους κοροϊδεύουν. Οι φιλοευρωπαίοι ηγέτες και απλοί άνθρωποι εμφανίζονται απαυδισμένοι. Τη μια ο Μακρόν εμποδίζει τις διαπραγματεύσεις (Βόρεια Μακεδονία, Αλβανία) για να διαπραγματευθεί με το Βερολίνο, την άλλη οι Ελληνες και οι Βούλγαροι λένε «στοπ» για ιστορικές διενέξεις, ακόμα και η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, που τόσο πολύ διαφήμιζε τη στρατηγική της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων, στην αποχαιρετιστήρια Σύνοδο Κορυφής στη Λιουμπλιάνα τούς έδωσε «πισώπλατη μαχαιριά» μπλοκάροντας την πρόταση της σλοβενικής προεδρίας για ορίζοντα ολοκλήρωσης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων το 2030. Κυριαρχεί στις κοινωνίες η πεποίθηση ότι «δεν μας θέλουν».
Η ρωσική πρόταση
«Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον τόσο παρούσες στην περιοχή, έχουν άλλες παγκόσμιες προτεραιότητες και οι Ευρωπαίοι σπάνια παρουσιάζουν ενιαία στάση για πολλά πράγματα. Η ευρωπαϊκή προοπτική χάνει την ελκυστικότητά της και όλο και περισσότεροι άνθρωποι στην περιοχή αρχίζουν να αναζητούν “άλλες εναλλακτικές”»,
προειδοποίησε ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, φωτογραφίζοντας τη ρωσική πρόταση για ένταξη στην Ευρασιατική Ενωση, που η Μόσχα διακινεί στα Βαλκάνια.
Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα αγωνίας για την επόμενη μέρα στα Βαλκάνια χωρίς τους Αμερικανούς, θεωρίες και φωνές για τη διευθέτηση των υφιστάμενων εκκρεμοτήτων (Κόσοβο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη κ.λπ) στη βάση ενός νέου συνοριακού καθεστώτος, διά του οποίου θα επιλυθούν(;) οριστικά τα τρία καυτά ιστορικά ζητήματα της Βαλκανικής (Σερβικό, Αλβανικό, Μακεδονικό) δυναμώνουν. Διόλου άσχετο με την υπόγεια κινητικότητα, την άνοιξη κυκλοφόρησε σε διπλωματικούς κύκλους και διοχετεύθηκε στα ΜΜΕ των Δυτικών Βαλκανίων «non paper» που αποδόθηκε στον πρωθυπουργό της Σλοβενίας (ο ίδιος το διέψευσε) που ασκούσε την προεδρία της Ε.Ε., το περιεχόμενο του οποίου προκάλεσε αναταραχή. Ανάμεσα στις προτάσεις ήταν η «ειρηνική διχοτόμηση» της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, με τη Σερβία και την Κροατία να παίρνουν εδάφη της με συμπαγείς πληθυσμούς ομοεθνών τους, ένωση του Κοσόβου με την Αλβανία και αυτονομία του σερβοκρατούμενου Βορείου Κοσόβου.
«Η αλλαγή των συνόρων σημαίνει το άνοιγμα του κουτιού της Πανδώρας», δήλωσε αντιδρώντας ο τότε ύπατος εκπρόσωπος για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βαλεντίν Ινσκο. «Αν κάποιος θέλει να σκεφθεί να αλλάξει τα σύνορα, ας επισκεφθεί πρώτα τα στρατιωτικά νεκροταφεία από τη Γαλλία έως το Στάλινγκραντ», προειδοποίησε, ενώ το BBC σχολίασε πως «αυτό (σ.σ. το «non paper») μοιάζει περισσότερο με μια λίστα επιθυμιών από τους εθνικιστές της δεκαετίας του '90 και όλοι γνωρίζουν πώς τελείωσε αυτή η δεκαετία».
Ο σταθεροποιητικός ρόλος των Αμερικανών στα Δυτικά Βαλκάνια και ο φόβος αποχώρησής τους, η «αδιαφορία» της Ευρώπης, οι εμπρηστικές δηλώσεις των Τιράνων και η στάση του Βελιγραδίου.