Παιχνίδια με τις λέξεις και εθνικισμοί με νέο «περιτύλιγμα»
non paper δεν ήταν βεβαίως το πρώτο έγγραφο που τροφοδοτούσε «ανεπισήμως» συζητήσεις και σενάρια, και άνοιγε ορέξεις για αλλαγή των υφιστάμενων συνόρων. Τέτοιες «επιθυμίες», με τη μορφή προτάσεων και σεναρίων για επίλυση των διαφορών, διακινούνται κατά καιρούς, κυρίως από πολιτικούς παράγοντες και θεωρητικούς του εθνικισμού στα Τίρανα αλλά και στο Βελιγράδι· εσχάτως μάλιστα με «περιτύλιγμα» που δεν θα ερεθίζει όσους διαβλέπουν νέα δεινά.
Ετσι, οι Αλβανοί αντικατέστησαν στη ρητορική τους τη «Μεγάλη Αλβανία» με τη «Φυσική Αλβανία» ή (ανάλογα με το ακροατήριο) την «εθνική ένωση των Αλβανών», στην οποία συμπεριλαμβάνουν τους ομοεθνείς τους σε Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία, νότια Σερβία, Μαυροβούνιο και οι πιο προωθημένοι και την ελληνική Ηπειρο. Οι Σέρβοι, αντί για το δόγμα Μιλόσεβιτς «όλοι οι Σέρβοι σε μια Σερβία», για να κάνουν πιο ευκολοκατάπιοτο το «χάπι» της Μεγάλης Σερβίας προβάλλουν ως στόχο του Βελιγραδίου έναν ενωμένο «Σερβικό Κόσμο», με την προσάρτηση προφανώς των Σέρβων της Βοσνίας, Κροατίας, Κοσόβου, Μαυροβουνίου.
Οι Βούλγαροι δεν κάνουν μεν ανοιχτά κουβέντα για «Μεγάλη Βουλγαρία», επαναφέρουν όμως, ωθούμενοι από τον σκληρό εθνικιστικό πυρήνα, πιεστικά στην ατζέντα των διμερών σχέσεων αλλά και της Ε.Ε. το αφήγημα «ένα έθνος δύο κράτη», με τη Βόρεια Μακεδονία να θεωρείται για εκείνους το απολωλός πρόβατο των συγκρούσεων του 19ου αιώνα και του διαμελισμού της Μακεδονίας, την οποία, ανάλογα με το πώς θα γυρίσει ο τροχός της Ιστορίας, επιθυμούν να επαναφέρουν στο εθνικό «μαντρί». Η ρητορική αυτή εντείνει τις ανησυχίες περί αναβίωσης των εθνικισμών και μεγαλοϊδετισμών και μιας νέας βαλκανική τρέλας.
Ο ηγέτης του Μαυροβουνίου Μίλο Τζουκάνοβιτς, με αφορμή τις πρόσφατες αναφορές του Βελιγραδίου περί «Σερβικού Κόσμου», υπενθύμισε ότι στη δεκαετία του 1990 ο σερβικός εθνικισμός προώθησε την ιδέα όλων των Σέρβων
σε ένα κράτος και προειδοποίησε πως σήμερα, αντί αυτού, υπάρχει το σύνθημα «Σερβικός Κόσμος» που είναι στην πραγματικότητα ο ίδιος στόχος με διαφορετικό σχήμα λόγου.
Αμερικανοί και Ευρωπαίοι έχουν ασκήσει κατά καιρούς σκληρή κριτική σε Τίρανα και Πρίστινα για αλυτρωτικές δηλώσεις και διακηρύξεις περί ενοποίησης Αλβανίας και Κοσόβου, αλλά οι Αλβανοί ηγέτες δεν λένε να το αποσύρουν από τη ρητορική τους. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, μάλιστα, με υπόμνημά του προς το αλβανικό υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε την ανησυχία του για τη συμπεριφορά της αλβανικής ηγεσίας, επισημαίνοντας
πως αυτή «όχι μόνο προάγει μια ακόμη πιο εμπρηστική συμπεριφορά και αποσπά την προσοχή από τις προτεραιότητες της περιοχής, αλλά δυνητικά υποκινεί τη βία, υπονομεύει την ειρήνη και τη σταθερότητα και έχει αντίκτυπο στις μεταξύ μας σχέσεις...».
«...Μη μας αναγκάζεται να σας καταδικάσουμε δημοσίως», κατέληγε το υπόμνημα. Δηλώσεις του Ράμα περί συνομοσπονδίας Αλβανίας και Κοσόβου αποδοκίμασε o ειδικός σε ζητήματα Νοτιοανατολικής Ευρώπης Φλόριαν Φαϊεράμπεντ από το ίδρυμα KAS. «Τα όνειρα για μια Μεγάλη Αλβανία, μια Μεγάλη Σερβία ή μια Μεγάλη Κροατία δεν έχουν θέση στον 21ο αιώνα. Ολοι γνωρίζουμε πού οδήγησε ο μεγαλοϊδεατισμός της Γιουγκοσλαβίας στη δεκαετία του '90. Θρηνήσαμε εκατοντάδες χιλιάδες θύματα. Οταν όμως επανέρχονται τα σχέδια αυτά σε δηλώσεις, τότε αυτό μας ανησυχεί. Το κοινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι ακριβώς το αντίθετο μιας εθνολαϊκιστικής πολιτικής».
Μέχρι πού μπορεί όμως να φτάσει αυτή η παρανοϊκή συζήτηση και ποιος, εκτός από τους Αμερικανούς, μπορεί να την τερματίσει; Επί του παρόντος και όσο οι Αμερικανοί κάνουν παιγνίδι στην περιοχή, κανείς απ' όσους ορέγονται εθνικά μεγαλεία δεν τολμάει να θέσει σε κίνηση σχέδια και διαδικασίες επί του πεδίου, διπλωματικού ή, ακόμα χειρότερα, στρατιωτικού.
Το διάταγμα Μπάιντεν
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν εξήγγειλε με διάταγμα που υπέγραψε στις 9 Ιουνίου το δόγμα του για τα Βαλκάνια, το οποίο προβλέπει, υπό την απειλή κυρώσεων σε όποιον επιχειρήσει να τις υπονομεύσει, την πιστή τήρηση και εφαρμογή των πέντε μεταπολεμικών συμφωνιών-πυλώνων της ειρήνης και σταθερότητας, στα μεταπολεμικά Βαλκάνια. Ηταν ένα μήνυμα προς όλους όσοι ονειρεύονται μεταβολή συσχετισμών, ότι οι ΗΠΑ δεν θα το επιτρέψουν.
Τότε, όμως, δεν είχε μεσολαβήσει το αμερικανικό «κάζο» στην απαγκίστρωση από το Αφγανιστάν, ούτε είχε εξαγγελθεί στροφή
της εξωτερικής πολιτικής στη Νοτιοανατολική Ασία και στον Ειρηνικό, που σηματοδότησε τα γεωπολιτικά ενδιαφέροντα της νέας κατάστασης στην Ουάσιγκτον. Το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα δούμε στο άμεσο μέλλον σκηνές τύπου Καμπούλ με Αμερικανούς στρατιώτες να συνωστίζονται σε αεροδρόμια για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
Οπως και να εξελιχθούν τα πράγματα στην περιοχή, το βέβαιο είναι ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να αποσύρουν τη στρατιωτική τους παρουσία από περιοχές όπως η Ελλάδα (Αλεξανδρούπολη), η Βουλγαρία και η Ρουμανία, που θεωρούνται υψίστης σημασίας για τις κινήσεις τους στον Βόσπορο, στη Μαύρη Θάλασσα, στην Ουκρανία και στον Καύκασο. Μένει να φανεί το τι σχεδιάζουν να κάνουν λίγο πιο πίσω, στα δυτικά των Βαλκανίων. Είναι τόσο ρευστές και ευαίσθητες οι ισορροπίες εκεί και τέτοια η σύγκρουση επιρροής με τη Ρωσία, που η αίσθηση και μόνο ότι οι Αμερικανοί θα πάψουν να ασχολούνται, μπορεί να προκαλέσει και επικίνδυνες αναταράξεις.
«Αν κάποιος θέλει να σκεφθεί να αλλάξει τα σύνορα, ας επισκεφθεί πρώτα τα στρατιωτικά νεκροταφεία από τη Γαλλία έως το Στάλινγκραντ».