Η πραγματικότητα της συμφωνίας
Η«Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας» με τις ΗΠΑ είναι ένα δείγμα του πόσο έχουν αλλάξει οι καιροί. Περισσότερο για την Αθήνα, που την επιζητούσε με ζήλο τα τελευταία χρόνια, καθώς η συμπεριφορά της Τουρκίας γινόταν ολοένα και επιθετικότερη, αν τη συγκρίνουμε με το αντιαμερικανικό κλίμα που επικρατούσε στην Ελλάδα για πολλά χρόνια πριν και μετά τη λεγόμενη Μεταπολίτευση. Κανείς τώρα δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι όχι μόνον η σημερινή κυβέρνηση, αλλά κι εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ, αποδύθηκαν σε έναν αγώνα προσφοράς διευκολύνσεων προς την Ουάσιγκτον, προκειμένου να την έχουν κατά κάποιο τρόπο στο πλευρό τους, απέναντι στην Τουρκία. Με την ελπίδα μιας καθοριστικής παρέμβασης εάν τα ελληνοτουρκικά φτάσουν σε σημείο έκρηξης, κούφια η ώρα. Επομένως, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν δικαιούται με κανένα τρόπο να αντιτάσσεται και στη νέα ελληνοαμερικανική συμφωνία, όπως έπραξε με την ελληνογαλλική. Τους Αμερικανούς «έγλειφε» όταν ήταν στην εξουσία...
Η διαπίστωση ότι οι καιροί έχουν αλλάξει ισχύει τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για την Τουρκία. Οι Αμερικανοί έχουν αντιληφθεί ότι δεν μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη στην Αγκυρα, με τα παιχνίδια που παίζει και την επιθετικότητα που δείχνει απέναντι στη Δύση και όχι μόνο. Αρα υποχρεώνονται να είναι επιφυλακτικοί, έως και ανοιχτά επικριτικοί απέναντί της, τουλάχιστον όσο το καθεστώς Ερντογάν είναι στα πράγματα. Με λίγα λόγια, δεν μπορούν να συνεχίσουν να της συμπεριφέρονται σαν «χαϊδεμένο παιδί», όσο και αν θεωρούν το τουρκικό οικόπεδο μεγάλης γεωπολιτικής αξίας και δεν θέλουν να το χάσουν. Από την άλλη πλευρά, είναι πια εντελώς φανερό ότι η Τουρκία έχει πάρει μεγάλες αποστάσεις από την επιρροή της Ουάσιγκτον, ακολουθεί μια δική της μεγαλοϊδεατική πορεία. Υπό αυτή την έννοια, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι «σκιάζεται», όσο παλιά, από τις ανοιχτές ή καλυμμένες υποδείξεις των ΗΠΑ και θα συνεχίσει να προκαλεί.
Στο πλαίσιο αυτής της πραγματικότητας «στέκεται» η ελληνοαμερικανική συμφωνία που υπογράφηκε από τους υπουργούς Εξωτερικών Νίκου Δένδια και Αντονι Μπλίνκεν μαζί με την επιστολή του δεύτερου προς τον πρωθυπουργό, που τη συνοδεύει. Γι' αυτό δεν έχει ίσως νόημα η σύγκριση αυτής της επιστολής με εκείνες του Χένρι Κίσινγκερ το μακρινό 1976 και την πιο πρόσφατη του Μάικ Πομπέο επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, με δεδομένη την «ειδική» σχέση εκείνου με τον Ταγίπ Ερντογάν. Οπως άλλωστε είναι αναμενόμενο, η νέα ελληνοαμερικανική συμφωνία και η επιστολή Μπλίνκεν λειτουργούν αμφίπλευρα και δεν εξυπηρετούν μόνο τα ελληνικά συμφέροντα, αλλά και τα αμερικανικά, που στη συγκεκριμένη συγκυρία εξυπηρετούνται από την αυξημένη παρουσία αμερικανικών δυνάμεων την Ελλάδα και στην περιοχή, παρά τη δεδηλωμένη στροφή του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ προς τον Ειρηνικό. Για να θυμίζουν ότι στηρίζουν πάντα το Ισραήλ, να βρίσκονται κοντά στα Στενά και στα Βαλκάνια σε περίπτωση που..., να εξασφαλίζουν πρόσβαση αμερικανικού υγρού αερίου προς τη Μεσευρώπη και, βεβαίως, να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην Ανατολική Μεσόγειο.
Υπό την προϋπόθεση ότι η σημασία της νέας συμφωνίας εκλαμβάνεται στις σωστές διαστάσεις της, η υπογραφή της αποτελεί σωστό πολιτικό και διπλωματικό βήμα. Είναι τυπικά πενταετής, αλλά ουσιαστικά διαρκείας επ' αόριστον, όπως επιθυμούσε η αμερικανική πλευρά και ασφαλώς στέλνει στην Τουρκία ένα μήνυμα μετατόπισης της εμπιστοσύνης της προς την Ελλάδα. Κατά μία ερμηνεία εκφράζει την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ να υπερασπίζονται την κυριαρχία της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας «κατά απειλητικών δράσεων και ένοπλων επιθέσεων», αλλά ελπίζεται ότι αυτό δεν θα χρειαστεί να αποδειχθεί στο πεδίο απέναντι στην Τουρκία. Είναι γνωστή η τακτική των ίσων αποστάσεων του ΝΑΤΟ, που οι ΗΠΑ καθοδηγούν. Η συμφωνία προβλέπει επίσης τη δημιουργία βάσεων/ εγκαταστάσεων σε τέσσερα σημεία της ελληνικής επικράτειας –αλλά όχι σε νησί πέραν της Κρήτης γιατί εκείνοι αρνήθηκαν–, με την προσδοκία ότι η παρουσία Αμερικανών θα λειτουργήσει επίσης αποτρεπτικά για την Τουρκία.
Η επιστολή Μπλίνκεν ενισχύει τη σημασία της συγκεκριμένης συμφωνίας, καθώς αναφέρεται στην ανάγκη διατήρησης σταθερότητας στην περιοχή, στη δυνατότητα αμερικανικών δυνάμεων να ασκούνται στην ηπειρωτική χώρα και στα νησιά (για κοινούς αμυντικούς σκοπούς), στον σεβασμό της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και το διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Καλά, αρκεί Ελλάδα και ΗΠΑ να ερμηνεύουν με τον ίδιο τρόπο τα κείμενα!
Στέλνει στην Τουρκία ένα μήνυμα μετατόπισης της εμπιστοσύνης της Ουάσιγκτον προς την Ελλάδα.