Η Μιναμάτα με έκανε ακτιβιστή καλλιτέχνη
Ο Αντριου Λέβιτας μιλάει στην «Κ»
Σε πρόσφατη συνέντευξη που πήρε από τον Αντριου Λέβιτας για το περιοδικό The Aesthete, η δημοσιογράφος Τζένι Μπαν τον χαρακτήρισε «δημιουργική δύναμη σχεδόν απίστευτων διαστάσεων» προκειμένου να εκφράσει το πληθωρικό καλλιτεχνικό ταμπεραμέντο του: είναι ζωγράφος, γλύπτης, σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός. Εγραψε επίσης ότι είναι ανεξάντλητος και δουλεύει με φρενήρεις ρυθμούς. Ταχύτατη υπήρξε και η δική μας επικοινωνία μέσω μέιλ· αναρωτιόμουν –μετρώντας τη διαφορά της ώρας που μας χωρίζει από τη Νέα Υόρκη– αν κοιμάται τη νύχτα. Στην Ελλάδα πρόκειται να έρθει σε λίγες ημέρες, προσκεκλημένος του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, το οποίο θα φιλοξενήσει το project «Minamata». Ενας τόσο πολυσχιδής δημιουργός δεν θα μπορούσε παρά να πρωταγωνιστεί σε ένα πολύπλευρο αφιέρωμα που περιλαμβάνει την avant-première της ταινίας του «Minamata», μία εικαστική εγκατάσταση, ένα Filmmaking Masterclass
Οι φωτογραφίες του Σμιθ με άγγιξαν με έναν πρωτόγνωρο για εμένα τρόπο. Ενιωσα βαθιά σοκαρισμένος από την εικόνα της Tομόκο.
με εισηγητή τον ίδιο, καθώς και μια ανοιχτή συζήτηση. Πηγή έμπνευσης τόσο για την ταινία που σκηνοθέτησε όσο και για τις μεταλλικές εγκαταστάσεις (Metalwork Installations) υπήρξε κατά κύριο λόγο ο κορυφαίος Αμερικανός φωτογράφος Γιουτζίν Σμιθ, βασικός εκφραστής του είδους που ονομάστηκε «φωτογραφικό δοκίμιο». O Σμιθ, που τράβηξε τις πρώτες του φωτογραφίες σε ηλικία 15 ετών για δύο τοπικές εφημερίδες του Κάνσας, άρχισε να εργάζεται ως επαγγελματίας φωτορεπόρτερ το 1937. Υπήρξε πολεμικός ανταποκριτής κατά τον Β΄ Παγκόσμιο, τραυματίστηκε σοβαρά στον Ειρηνικό και μόλις ανέρρωσε επέστρεψε στη «μάχιμη» δημοσιογραφική φωτογραφία. Τη δεκαετία του 1970, στο τέλος της καριέρας του, κατέγραψε με τον φακό του τις τραγικές συνέπειες της βιομηχανικής ρύπανσης που είχε προκαλέσει το εργοστάσιο της εταιρείας Chisso Corporation στην πόλη Μιναμάτα της Ιαπωνίας. Η φωτογραφική συλλογή που εξέδωσε το 1975 μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Αϊλίν Σμιθ («Minamata - A Warning to the World») έκανε γνωστό το θέμα παγκοσμίως, συμβάλλοντας να αποδοθεί δικαιοσύνη στα θύματα. Καθώς η ταινία του Λέβιτας εστιάζει σε αυτό το φωτογραφικό δοκίμιο του Σμιθ, η συνέντευξη δεν θα μπορούσε παρά να ξεκινάει από εδώ.
– Πότε είδατε για πρώτη φορά τις φωτογραφίες του Γιουτζίν Σμιθ και πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την ενότητα της Μιναμάτα;
– Θυμάμαι ότι είδα τις φωτογραφίες της Μιναμάτα πολύ μικρός. Ηταν πριν καταλάβω τι ήθελα να κάνω στη ζωή μου, χωρίς να ξέρω τον φωτογράφο, ούτε το παρασκήνιο πίσω από τη δημιουργία τους. Οι εικόνες με άγγιξαν με έναν πρωτόγνωρο για εμένα τρόπο. Ενιωσα βαθιά σοκαρισμένος από την εικόνα της Tομόκο (σ.σ. αναφέρεται στη
διάσημη φωτογραφία της σειράς, με τίτλο «Τomoko and Mother in Her Bath»). Ταυτόχρονα αισθάνθηκα να με πλημμυρίζει ζεστασιά και ελπίδα από την αγάπη που τόσο καθαρά μοιράζονται μητέρα και παιδί. Εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω την πολυπλοκότητα των συναισθημάτων μου, όμως εγγράφηκαν μέσα μου. Στην καλλιτεχνική μου πορεία «συναντήθηκα» με το έργο του Σμιθ στο σύνολό του και αμέσως κατάλαβα ότι εκείνες οι εικόνες είχαν διαμορφώσει τις επιλογές μου. Πιστεύω ότι αυτές με οδήγησαν να γίνω ακτιβιστής καλλιτέχνης. Το γεγονός ότι σκηνοθέτησα μια ταινία για τον Γιουτζίν Σμιθ και τη Μιναμάτα ήταν ένα είδος πεπρωμένου.
– Η ταινία παρουσιάστηκε στην Μπερλινάλε το 2020, λίγο πριν από την πανδημία. Πώς αντιμετωπίστηκε;
– Μου συνέβη κάτι απίστευτο: Εκανα την επεξεργασία της μέχρι την τελευταία στιγμή, μερικές εβδομάδες πριν από το φεστιβάλ, και δεν την είχα μοιραστεί με κανέναν εκτός από τους επιζώντες εκείνης της τραγωδίας, τους οικείους τους και μερικούς κινηματογραφιστές. Ετσι δεν είχα την ευκαιρία να τη «δοκιμάσω» μέσα σε μεγάλη αίθουσα, ούτε τη μοιράστηκα με τους συνεργάτες μου. Πολλοί όμως ήταν παρόντες στο Βερολίνο. Οταν λάβαμε ένα χειροκρότημα διάρκειας δέκα λεπτών μετά το τέλος της ταινίας, εγώ κοίταζα τα πρόσωπά τους και αισθανόμουν ευτυχισμένος που η σκληρή δουλειά τους αναγνωρίστηκε.