«Χτίζουμε το μέλλον μας πάνω στις βιωμένες εμπειρίες μας»
– Πώς κάνατε αυτούς τους ανθρώπους να σας εμπιστευθούν;
– Δεν ήταν εύκολο. Εγιναν πολλές συναντήσεις, είχαμε μαζί μας ειδικούς στο μεταναστευτικό δίκαιο, νομικούς, ψυχολόγους, απαντήσαμε σε όλες τις ερωτήσεις τους, τους εγγυηθήκαμε ότι δεν επρόκειτο να τους αιφνιδιάσουμε με οποιονδήποτε τρόπο στη διάρκεια των συνεντεύξεων, δεν θα τους κάναμε να νιώσουν ευάλωτοι.
– Ποιο ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα στις αφηγήσεις τους;
– Ηταν διαφορετικά τα συναισθήματα, όπως διαφορετικές ήταν και οι αφηγήσεις – αυτός είναι ο πλούτος του «Αρχείου Φυγής». Φόβος, απελπισία, ανασφάλεια, νοσταλγία για όσα έχασαν και θλίψη για όσα θα εξακολουθήσουν να χάνουν μέχρι να πεθάνουν: αυτά που θα ξεχνούν, δηλαδή, από τη ζωή που άφησαν πίσω. Αλλά υπάρχουν και ιστορίες με καλό τέλος: πολλοί πρόσφυγες είναι πια ακαδημαϊκοί, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, ένα δυναμικό κομμάτι της γερμανικής κοινωνίας.
– Είναι η γερμανική κοινωνία έτοιμη να ακούσει αυτές τις ιστορίες;
– Εμείς οφείλαμε να τις παρουσιάσουμε. Πετάξαμε στη θάλασσα ένα μπουκάλι με το μήνυμά μας κι ελπίζουμε να φτάσει σε πολλούς παραλήπτες. Γι' αυτό συνεργαζόμαστε με ιδρύματα εντός και εκτός Γερμανίας, σχολεία, βιβλιοθήκες και μουσεία.
– Ποια είναι τα βασικά στερεότυπα που υπάρχουν για τους πρόσφυγες;
– Το κυρίαρχο, εδραιωμένο ήδη από τη δεκαετία του '80, αφορά τη διάκριση ανάμεσα στους λεγόμενους οικονομικούς μετανάστες και όσους έρχονται στην Ευρώπη ζητώντας πολιτικό άσυλο. Η δεύτερη κατηγορία εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και εχθρότητα. Τα προβλήματα, όμως, δεν λύνονται με τη στρατιωτικοποίηση των συνόρων.
– Ποια θα ήταν η λύση;
– Να σταματήσουν να πεθαίνουν άνθρωποι στα σύνορα, να αδειάσουν οι προσφυγικοί καταυλισμοί, να μην εφαρμόζονται πρακτικές παράνομες. Και να θεσπιστεί μια νέα μεταναστευτική νομοθεσία, δημοκρατική, βιώσιμη, με κοινωνική ευαισθησία. Το τίμημα που πληρώνουν οι πρόσφυγες για να έρθουν στην Ευρώπη είναι βαρύ: πολλοί χάνουν τη ζωή τους. Βαρύ είναι το τίμημα, όμως, και για εμάς, τους Ευρωπαίους: τραυματίζουμε τις δημοκρατικές μας αρχές και αξίες.
– Η μνήμη έχει τη δύναμη να αλλάξει τα πράγματα;
– Φυσικά, αφού χτίζουμε το μέλλον μας πάνω στη βάση των βιωμένων εμπειριών μας.
– Τι είναι για εσάς η πατρίδα;
– Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας, η σχέση που οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε με την πατρίδα είναι συχνά τραυματική. Πατρίδα είναι η έννοια του σπιτικού, της εστίας, λοιπόν, εκεί όπου κάποιος αισθάνεται ασφαλής και ευτυχισμένος.