Τούρινγκ, μια αινιγματική ιδιοφυΐα
Ο μονόλογος του Ορφέα Αυγουστίδη για τον Βρετανό επιστήμονα που «πέθανε γιατί θέλησε να ζήσει όπως ήθελε»
γιατί ήθελε να ζήσει». Αυτό συγκίνησε τον ηθοποιό Ορφέα Αυγουστίδη στον ήρωα που αποκρυπτογραφεί καθημερινά στις πρόβες, εδώ και ένα χρόνο. Ο Αλαν Μάθισον Τούρινγκ ήταν εκκεντρική προσωπικότητα για τη συντηρητική κοινωνία της Αγγλίας των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Ιδιοφυής μαθηματικός, αναλυτής κρυπτογράφος, αυτός που «έσπασε» τον δύσκολο γερμανικό κώδικα Enigma αποκρυπτογραφώντας τα σήματα των ναζί και αλλάζοντας την πορεία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. «Πατέρας» της πληροφορικής και της τεχνητής νοημοσύνης, θεωρητικός βιολόγος αλλά και δεινός μαραθωνοδρόμος.
Ενας θρύλος που διαπομπεύτηκε γιατί δεν έκρυψε ότι ήταν ομοφυλόφιλος, δικάστηκε, διώχτηκε για τη σεξουαλικότητά του και υποβλήθηκε σε χημικό ευνουχισμό για τη μείωση της λίμπιντο, αποφεύγοντας τη φυλάκιση. Ο ίδιος διάλεξε και το τέλος του: το υδροκυάνιο.
«Εμείς θέλουμε να συστήσουμε τον Αλαν, αυτή την αινιγματική προσωπικότητα και όχι τόσο τον ευφυή μαθηματικό ή τον ήρωα πολέμου», λέει στην «Κ» ο ηθοποιός για τον μονόλογο που θα παίξει τον φετινό χειμώνα στο «Νέο Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου» στον Κεραμεικό. «Η μηχανή του Τούρινγκ» του Μπενουά Σολέ, σε μετάφραση Αντώνη Γαλέου, ανεβαίνει σε διασκευή και σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου. Από το 2018 παίζεται με επιτυχία στη Γαλλία. Εμπνευσμένο από το θεατρικό έργο του Χιου Γουάιτμορ «Breaking the Code» και βασισμένο στο «Αίνιγμα» του Αντριου Χότζες, έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ της Αβινιόν αποσπώντας τέσσερα βραβεία Μολιέρ και στις 21/10 ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
«Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε από πέρυσι το έργο του Σολέ. Συμβουλευτήκαμε πολύ το πρωτότυπο κείμενο, αλλά αυτό που παίζουμε πήρε μια εντελώς διαφορετική μορφή. Το γέννησε η ανάγκη μας να εμβαθύνουμε περισσότερο. Θέλαμε να μας δοθεί κι άλλος χώρος μέσα στο
«Εσπασε» τον γερμανικό κώδικα Enigma αποκρυπτογραφώντας τα σήματα των ναζί και αλλάζοντας την πορεία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
ίδιο το έργο, αλλάζοντας τη συνθήκη του. Αντί να παρακολουθούμε στιγμές από τη ζωή του Τούρινγκ, βρισκόμαστε σε πραγματικό χρόνο στο σπίτι του κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του και της “θεραπείας” που διάλεξε. Τον συναντάμε λίγο πριν εκτελέσει το τελικό του σχέδιο. Σε μια ανάγκη του ήρωα να συνδεθεί με όλα του τα κομμάτια από το παρελθόν: τον Αλαν παιδί, τον ερωτευμένο Αλαν, τον ταπεινωμένο, τον αδικημένο. Θέλει να απολαύσει για άλλη μία φορά αυτή την αναμέτρηση με τη ζωή λίγο πριν την τελειώσει».
Στα 90 λεπτά που διαρκεί ο μονόλογος παρακολουθούμε τον ήρωα περιορισμένο στο σπίτι του, όπου υποβάλλεται σε ορμονοθεραπεία. «Δεν προσπαθώ να καμωθώ ότι είμαι αυτός. Δεν υπάρχει η αίσθηση της απεύθυνσης στο κοινό», εξηγεί ο Ορφέας Αυγουστίδης. «Προσπαθούμε να εστιάσουμε στην ουσία αυτής της προσωπικότητας. Υπό κατ' οίκον περιορισμό, τον παρακολουθούμε να καταγράφει τις σκέψεις του σε έναν ηχητικό καταγραφέα, γλιστρώντας σε μνήμες που τις φέρνει στο τώρα, όπως τις βίωσε συναισθηματικά.
Αυτό μας επιτρέπει να πειραματιστούμε με κάποιους θεατρικούς και κινηματογραφικούς κώδικες για να δούμε πώς μπορούμε να φέρουμε αυτές τις σκηνές στη στιγμή που έχει ανάγκη ο ήρωας να τις ξαναζήσει. Συναντήσεις με τους ανθρώπους της ζωής του. Εναν αστυνόμο που τον εξέθεσε στη Δικαιοσύνη, έναν άνδρα με τον οποίο είχε σχέση και μίλησε για τη διαφορετικότητά του, τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι Χιου Αλεξάντερ που τον έβαλε στην ομάδα του την περίοδο του πολέμου. Αυτούς συναντάει, αλλά κάθε συνάντηση έχει διαφορετικό αποτύπωμα». Αυτό που συγκίνησε τον 36χρονο ηθοποιό είναι ότι αυτός ο άνθρωπος, ένας από τους πρωταγωνιστές της επιστήμης του 20ου αιώνα, «ζούσε διαρκώς την ταπείνωση και ήταν υπόλογος και μέσα από το έργο του υπερασπιζόταν το δικαίωμα στη διαφορετικότητα. Με συγκινεί η αγωνία του να υπερασπιστεί το δικαίωμα μιας μηχανής που σκέφτεται, επειδή θεωρούσε άδικο το δεδομένο ότι μια μηχανή δεν μπορεί να σκέφτεται. Για μένα είναι το κλειδί της παράστασής μας. Αυτός ο επιστήμονας που καθοδήγησε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μια ομάδα “σπάζοντας” τον κώδικα της μηχανής Enigma, αυτός που επινόησε τον υπολογιστή, που ο Τσόρτσιλ τον συνεχάρη για τη συμβολή του, δέκα χρόνια μετά ξεφτιλίστηκε εξαιτίας της διαφορετικότητάς του. Το γενναιότερο που έκανε είναι ότι πέθανε γιατί θέλησε να ζήσει όπως ήθελε».
Για τον πρωτοπόρο μαθηματικό γράφτηκαν βιογραφίες, θεατρικά έργα, γυρίστηκαν ταινίες, όπως «Το παιχνίδι της μίμησης», που σκηνοθέτησε ο Μόρτεν Τίλντουμ, με τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς. Το 2009 ο τότε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν, ύστερα από μια εκστρατεία συλλογής υπογραφών υπέρ του Τούρινγκ, ζήτησε δημόσια συγγνώμη εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης για τη συμπεριφορά του κράτους απέναντί του, ενώ το 2013 η βασίλισσα Ελισάβετ αναγνώρισε τη συμβολή του.