Η επάνοδος της (πολιτικής) οικονομίας
το κεντρικό θέμα στην ιστοσελίδα των Financial Times, προχθές, Παρασκευή: Ο Φούμιο Κισίντα, ο νέος πρωθυπουργός μιας ισχυρής χώρας και μεγάλης οικονομικής δύναμης, της Ιαπωνίας, δήλωνε ότι η χώρα του πρέπει να απαλλαγεί από τις νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες και να αφήσει πίσω τα Abenomics, την οικονομική πολιτική των προκατόχων του – του δικού του κόμματος. Μια πολιτική που μπορεί να διπλασίασε την κεφαλαιοποίηση του χρηματιστηρίου του Τόκιο, αλλά δεν είναι ικανή να εκκινήσει τον ενάρετο κύκλο μιας διαφορετικής ανάπτυξης, η οποία θα περιορίζει τις μεγάλες ανισότητες και θα διαχέει τα οφέλη της σε όλους – όχι μόνο στους λίγους. Οπερ, είπε, είναι το κλειδί για μια νέα μορφή καπιταλισμού, διαφορετικού από αυτόν που έχουμε γνωρίσει.
Ο Φ. Κισίντα θα δώσει φορολογικές απαλλαγές στις επιχειρήσεις όχι για να μοιράσουν μεγαλύτερο μέρισμα (όπως αλλού...), αλλά ως κίνητρο για να αυξήσουν τους μισθούς, προωθεί τη στενότερη συνεργασία κράτους και ιδιωτικού τομέα για την ανάπτυξη στρατηγικού χαρακτήρα τεχνολογιών, δεν συμφωνεί με την άποψη ότι πρόοδος είναι ένας ανταγωνισμός στον οποίο επιβιώνει ο ισχυρότερος, συμμερίζεται ένα ολιστικό όραμα για την οικονομία, απορρίπτει το παραμύθι ότι τα πλούτη των λίγων διαχέονται προς τα κάτω, στους πολλούς – τις «trickle down» θεωρίες. Είναι το κεντρικό σημείο για την αποδόμηση του νεοφιλελεύθερου δογματισμού. Οχι τυχαία από αυτό είχε ξεκινήσει και ο πρόεδρος Μπάιντεν για να παρουσιάσει τη νέα οικονομική πολιτική των ΗΠΑ. Σημεία των καιρών – που αλλάζουν.
Γιατί ο Μπάιντεν, όπως συμβαίνει σπάνια, μία φορά σε 10ετίες, δεν είναι ένας πρόεδρος με κάπως διαφορετική πολιτική: Εχει διαφορετική φιλοσοφία για την ίδια την ουσία, το περιεχόμενο, τους στόχους και την αποστολή της οικονομικής πολιτικής. Αυτό τον διαφοροποιεί από προηγούμενους προέδρους. Το ίδιο είχε συμβεί το 1933, με τον Ρούζβελτ και την πολιτική του New Deal, σε ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση είχε συμβεί το 1981 με τον Ρέιγκαν, αυτό συμβαίνει πάλι με τον Μπάιντεν – αυτήν τη φορά σε προοδευτική κατεύθυνση. Η οικονομική πολιτική απελευθερώνεται από σωρό αραχνιασμένα δόγματα, τα άλογα ξαναμπαίνουν μπροστά από το κάρο – η οικονομία να υπηρετεί τον άνθρωπο. Στα ίδια χνάρια φαίνεται ότι θα βαδίσει τώρα ο Φ. Κισίντα, στην Ιαπωνία. Λες, κανείς στον κόσμο δεν μένει ανεπηρέαστος από τις ιστορικές αλλαγές που ωριμάζουν.
Σημείο των καιρών κι αυτό: Συνήθως τα πανεπιστημιακά εγχειρίδια διδάσκουν ότι η οικονομία είναι ένα σύνολο από ανταγωνιστικές αγορές που αλληλοεπιδρούν και λειτουργούν εξαιρετικά, αρκεί να μην επεμβαίνουν οι κυβερνήσεις – κι αυτά συνοδεύονται από ένα σύνολο εξισώσεων. Ε, ένα νέο βιβλίο διδασκαλίας,«The Economy», που έγραψαν ο Samuel Bowles, πρώην Χάρβαρντ, η Wendy Carlin, του Οικονομικού Πανεπιστημίου του Λονδίνου, μαζί με λίγους καθηγητές από όλο τον κόσμο, επαναδιατυπώνει την ουσία της επιστήμης της (πολιτικής) οικονομίας, υπό τη γενική κεντρική ιδέα ότι «η οικονομία είναι μέρος της κοινωνίας, η οποία είναι μέρος της βιόσφαιρας» και ανατρέπει τις ανοησίες περί homo economicus κι όσα διδάσκονται στο όνομα του Ανταμ Σμιθ – διαστρεβλώνοντας την ουσία των ιδεών του. Γίνεται bestseller σε Βρετανία, ΗΠΑ (και στο Yale...), διδάσκεται σε άνω των 500 κύκλων σπουδών σε 63 χώρες. Οταν αλλάζουν οι ιδέες, έρχεται και η σειρά της πραγματικότητας.
Οταν αλλάζουν οι ιδέες, έρχεται και η σειρά της πραγματικότητας.