Το τέλος της παγκοσμιοποίησης;
Αν η παγκοσμιοποίηση είχε λαλιά θα μπορούσε, ως νέος Μαρκ Τουέιν, να πει «τα νέα περί θανάτου μου είναι υπερβολικά». Εκτός αυτού, είναι και επαναλαμβανόμενα. Για το «τέλος της παγκοσμιοποίησης» διαβάσαμε το 2001 λόγω των τρομοκρατικών επιθέσεων, το 2008 με αφορμή την παγκόσμια οικονομική κρίση, το 2020 λόγω κορωνοϊού, τώρα λόγω Ουκρανίας. Ακούσαμε για τον θάνατό της κάμποσες φορές και στο ενδιάμεσο, όπως π.χ. το 2015, όταν κάποιοι πίστεψαν τον κ. Γιάνη Βαρουφάκη ότι θα φέρει τον Αρμαγεδδώνα.
Για ποιο τέλος της παγκοσμιοποίησης μιλάμε όμως όταν παρακολουθούμε σε ζωντανή μετάδοση όσα γίνονται στο ουκρανικό μέτωπο, όταν ο πρόεδρος αυτής της χώρας απευθύνεται με τηλεδιάσκεψη στα κοινοβούλια όλου του κόσμου, όταν η βοήθεια στους αμυνόμενους έρχεται από τις πιο απομακρυσμένες γωνιές της υφηλίου, όταν η Ευρωπαϊκή Ενωση ενοποιείται έτι περαιτέρω;
Αν θέλουμε να δούμε πόσο πολύ έχει ενοποιηθεί ο κόσμος πρέπει να κοιτάξουμε το παράδοξο του Ουκρανικού Πολέμου. Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη είναι σε ευθεία αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Η πρώτη στέλνει όπλα στην Ουκρανία και η δεύτερη υφίσταται τα αποτελέσματα· Ρώσοι στρατιώτες σκοτώνονται κατά χιλιάδες και ο «περίπατος» του Πούτιν κινδυνεύει να γίνει ένα νέο Αφγανιστάν. Κι όμως. Παρά τον πόλεμο, παρά το αίμα,
και οι δύο βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολο να σταματήσουν τη ροή του φυσικού αερίου. Η Ευρώπη εξαρτάται ενεργειακώς από τη Ρωσία και η Ρωσία εξαρτάται οικονομικώς από την Ευρώπη. Για ποιο «τέλος της παγκοσμιοποίησης» μπορούμε να μιλάμε όταν ακόμη και οι οιονεί εμπόλεμοι «χώρια δεν μπορούν»; Να σημειώσουμε ότι οι περισσότεροι αγωγοί αερίου περνούν μέσα από την Ουκρανία.
Η υφήλιος έχει παγκοσμιοποιηθεί χωρίς επιστροφή. Αυτό που αλλάζει με τον χρόνο και τις κρίσεις είναι το περιεχόμενο της διαδικασίας. Από την παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου, στα πρώτα στάδια, περάσαμε στην παγκοσμιοποίηση του εμπορίου, στην παγκοσμιοποίηση της πληροφορίας, τώρα γίνονται βήματα για την παγκοσμιοποίηση της εργασίας, τη μετακίνηση των ανθρώπων κ.λπ. Αυτό δεν είναι πολιτική επιλογή, όπως θαρρούν κάποιοι. Οι νέες τεχνολογίες ευνοούν τις διαδικασίες ενοποίησης του κόσμου επειδή τις κάνουν πιο φθηνές. Οι υπάρχουσες τεχνολογίες κάνουν πολύ ακριβό το σύστημα της παλιάς αυτάρκειας των κρατών, που ακόμη και παλιότερα σήμαινε μεγάλη φτώχεια για πολλούς.
Ας μην μπερδεύουμε λοιπόν τις μεταμορφώσεις της παγκοσμιοποίησης με το «τέλος» που κάποιοι ματαίως προσδοκούν. Η διαδικασία προχωρά και καθήκον της πολιτικής είναι να διαμορφώνει διαρκώς τους όρους της.