Η Βασιλική Τζαβέλλα, το νήπιο, η «Εξοδος»

Κύριε διευθυντά

Με αφορμή την επιστολή του κ. Αναστάσιου Στέφου για την Εξοδο του Μεσολογγίου στην «Κ» της 9-4-2022, παραθέτω ένα περιστατικό από την έξοδο των πολιορκημένων. Ξεφυλλίζοντας στην Παπαχαραλάμπειο Βιβλιοθήκη της Ναυπάκτου στην αθηναϊκή εφημερίδα «ΑΙΩΝ» της 24-3-1882, βρήκα ένα σχετικά άγνωστο και ασυνήθιστο περιστατικό του 1826, εις το οποίο, κατά την Εξοδο του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του ιδίου έτους, πρωταγωνιστεί η γυναίκα του Σουλιώτη πολέμαρχου Κίτσου Τζαβέλλα (18051855), ο οποίος το 1847 διεδέχθη εις την πρωθυπουργίαν τον αποβιώσαντα Ιωάννη Κωλέττη.

Το περιστατικό είναι εκδήλως συγκλονιστικό και αξιομνημόνευτο. Το παραθέτω:

ΑΙΩΝ, 24-3-1882 – «Εν Κηφησιά, όπου επί έτη από της αποβιώσεως του συζύγου αυτής εγκατεβίου, εν μικρά τινί ιδιοκτήτω χωρική οικία, απεβίωσε την χθες η χήρα του ήρωος της Κλείσοβας Κίτσου Τζαβέλλα, η ιστορική Βασιλική. Η γυνή αύτη είναι μία των επιζησασών της αθανάτου εξόδου του Μεσολογγίου. Αφού, ένοπλος, συνεξήλθε και αύτη μετά του Τζαβέλλα, φέρουσα επ' ώμων τον πρωτότοκον υιόν της, νήπιον μηνών δέκα και οκτώ, και αύτη έγκυος ούσα, έρριψεν αυτόν εν μέσω των εχθρών, όπως ελευθερωτέρα απομένουσα, αγωνισθή υπέρ της σωτηρίας των συνεξελθόντων προμάχων της ελληνικής ελευθερίας. Το τέκνο της εκείνο, ο Δημήτριος, αισχμαλωτισθέν τότε, εξηγοράσθη από του αιχμαλωτίσαντος πασσά, αντί τεσσαράκοντα Τούρκων. [...]

Η Βασιλική Τζαβέλλα είναι μία εκ των τελευταίων αντιπροσώπων των γυναικών της μεγάλης γενεάς εκείνης, ήτις μεγάλη υπήρξε και εις άνδρας και εις γυναίκας, εκ των γυναικών αίτινες μύθευμα είναι εν ταις ημέραις ημών […]». ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ