Γεωπολιτική αναβάθμιση της Αθήνας μέσω... Κιέβου
Πώς το Ουκρανικό επιτείνει τον διπλωματικό εκνευρισμό της Αγκυρας
Η επικείμενη διήμερη επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον και οι –δημόσιες ή λιγότερο εμφανείς– αντιδράσεις που ήδη έχει προκαλέσει στην Aγκυρα είναι ενδεικτικές της ατμόσφαιρας δυστοκίας η οποία επικρατεί στην τουρκική κυβέρνηση για την Ελλάδα, ιδιαίτερα μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και τον εξαναγκασμό της Τουρκίας να «παγώσει» κατά το δυνατόν τις προκλήσεις της κατά της Αθήνας.
Οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν από τη συνάντηση του κ. Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη στις 13 Μαρτίου ουδέποτε ήταν υψηλές. Ωστόσο τον τελευταίο μήνα, δηλαδή μετά την οριστικοποίηση της επίσκεψης του πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον, έχουν αυξηθεί οι αντιδράσεις που προέρχονται από την Aγκυρα είτε μέσω δηλώσεων είτε μέσω πράξεων στο πεδίο, όπως οι υπερπτήσεις που κοσμούν σε περίοπτη θέση τον φάκελο που θα παραδώσει στον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ο κ. Μητσοτάκης. Τα ελληνοτουρκικά τους τελευταίους δυόμισι μήνες περνούν και από το Κίεβο και αυτή η διάσταση φαίνεται ότι ενοχλεί κατά κύριο λόγο την Αγκυρα.
Η ουκρανική διάσταση των ελληνοτουρκικών πηγαίνει πολύ πιο πέρα από το ουσιαστικό «πάγωμα» των όποιων εξελίξεων έως ότου λήξει ο πόλεμος. Η πιο ορατή παρενέργεια, η οποία ενοχλεί σφοδρότατα την Αγκυρα, συνδέεται με την κατακόρυφη γεωπολιτική αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης. Το μέχρι πρότινος μικρό, περιφερειακό λιμάνι λειτουργεί πλέον ως εναλλακτική λύση για τη μεταφορά στρατευμάτων προς τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Πολωνία, τη στιγμή που, λόγω του πολέμου, τα Στενά έχουν κλείσει για τα στρατιωτικά πλοία του ΝΑΤΟ.
Παράλληλα, η επιτάχυνση των συμφωνιών για τη δημιουργία τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG και τις συνέργειες με τη Βουλγαρία αλλά και βαλκανικές χώρες, όπως η Σερβία, μετατρέπει την Αλεξανδρούπολη και σε αιχμή της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου για την απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Την ίδια στιγμή, βέβαια, οι Αμερικανοί έχουν προωθήσει παρασκηνιακά την ανάγκη «επανένταξης» της Τουρκίας στην περιοχή, μέσω της ενθάρρυνσης του γεφυρώματος των διαφορών με το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), αλλά και της ευθείας αμφισβήτησης της βιωσιμότητας του EastMed, ο οποίος τόσο πολύ ενοχλούσε την Αγκυρα. Παρά το γεγονός ότι είναι δεδομένο πως το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου δεν μπορεί παρά να εξαχθεί και από τουρκικά λιμάνια, η προοπτική συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με τον τρόπο που θα εξελιχθούν και οι συζητήσεις ανάμεσα σε Τουρκία και Αίγυπτο και όχι μόνο με το Ισραήλ. Η πρόσφατη συνάντηση του κ. Ερντογάν με τον διάδοχο του σαουδαραβικού θρόνου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, παρότι είναι εναρμονισμένη με τις αμερικανικές αντιλήψεις για την περιοχή, εμπεριέχει αρκετά στοιχεία ρίσκου και λόγω των διακυμάνσεων που χαρακτηρίζουν τη σχέση Ουάσιγκτον - Ριάντ.
Είναι απολύτως σαφές πως η Αγκυρα είχε επενδύσει ότι το Ουκρανικό θα δημιουργήσει πολιτικές δυσκολίες στην ελληνική κυβέρνηση, εκτιμώντας ότι θα απέφευγε να ενισχύσει το Κίεβο με οπλικά συστήματα, κάτι που θα επέτρεπε στην Τουρκία να εμφανιστεί σε καλύτερη θέση από την Αθήνα. Η διάψευση αυτής της προσδοκίας συνδυάζεται με τον εξαναγκασμό της Αγκυρας να μην μπορεί να επενδύσει ακόμα περισσότερο στην αποτελεσματικότητα που φαίνεται ότι έχουν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη τύπου Bayraktar TB-2 στο πεδίο της μάχης. Για την Τουρκία ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί συνολικότερο τεστ των σχέσεων με τη Ρωσία όχι μόνο για τα Bayraktar ή την εξάρτηση της Αγκυρας από το ρωσικό αέριο, αλλά και για την αντιαμερικανική ρητορική που έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια και δυσκολεύεται να εγκαταλείψει, ιδιαίτερα καθώς διανύει προεκλογικό έτος. Αυτή η ρητορική έγινε ορατή και μετά την αποκάλυψη της «Κ» για την επικείμενη στάθμευση F-35 στη βάση της Σούδας.
Την Τουρκία ενοχλεί η αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης ως εναλλακτικής λύσης για τ η μεταφορά στρατευμάτων, ενόσω τα Στενά έχουν κλείσει για τα πλοία του ΝΑΤΟ.
Σαφή μηνύματα
Το τρίτο και χειρότερο –για τη σταθερότητα– στοιχείο που έχει εισαγάγει ο πόλεμος στην Ουκρανία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι η αναβίωση της συζήτησης στην Αγκυρα περί του αν η αναταραχή που επικρατεί, και θα επιμείνει για το ορατό μέλλον, αποτελεί ευκαιρία συμπίεσης της Αθήνας. Αξιόπιστες πηγές σημειώνουν ότι στην Αγκυρα έχουν φθάσει πολύ σαφή μηνύματα από την Ουάσιγκτον περί της ανάγκης να διατηρηθεί η ψυχραιμία, γι' αυτό και το πεδίο της έντασης από τουρκικής πλευράς έχει μεταφερθεί στο ΝΑΤΟ.