Η έξη του Ερντογάν και το ΝΑΤΟ
ΟΡετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι εθισμένος στον τζόγο. Δεν μπορεί να αντισταθεί σε οποιαδήποτε πρόκληση, στον πειρασμό να επιδιώξει κέρδη με ριψοκίνδυνες κινήσεις και προσωπικές εμμονές. Τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας είναι καθημερινή επιβεβαίωση του τιμήματος αυτής της έξης. Το παρατηρούμε και στη λυκοφιλία με τη Ρωσία, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και όπου η ολομέτωπη σύγκρουση οδήγησε σε αδιέξοδο γι' αυτόν. Τώρα, όμως, εν μέσω πολλαπλών οικονομικών και πολιτικών καταιγίδων, ο Ερντογάν αποτολμά το πιο επικίνδυνο στοίχημά του, απειλώντας με βέτο την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Η επικείμενη σύγκρουση θα είναι καθοριστική για το μέλλον και της Ατλαντικής Συμμαχίας και της Τουρκίας.
Η ένταξη στο ΝΑΤΟ το 1952 αποτελεί θεμέλιο λίθο της τουρκικής πολιτικής, ο ισχυρότερος δεσμός με τη Δύση μέσα στην πολυτάραχη πορεία της χώρας. Ο,τι και αν συνέβαινε στο εσωτερικό ή στις σχέσεις με άλλες χώρες, η ιδιότητα του μέλους της Συμμαχίας παρέμενε σταθερή. Ασφαλώς, αυτό συνέφερε το εκάστοτε τουρκικό καθεστώς, είτε ενισχύοντας το στρατιωτικό κατεστημένο, πριν το τσακίσει ο Ερντογάν, είτε επιτρέποντάς του να αξιοποιεί την ιδιότητα αυτή για να στηρίζει την πολιτική στρατιωτικοποίησης της εξωτερικής πολιτικής. Οσο η η Τουρκία απειλούσε κυρίως τους Κούρδους, την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Συρία, το Ιράκ και άλλες χώρες της περιοχής, οι άλλοι σύμμαχοί της (και της Ελλάδας) είχαν την πολυτέλεια να αδιαφορούν, πείθοντας εαυτούς ότι κάθε μία απ' αυτές τις περιπτώσεις ήταν ιδιαίτερη και υπερβολικά πολύπλοκη για να τους απασχολήσει. Εως και την κυνική «ουδετερότητα» της Τουρκίας ανέχονται απ' όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, με το σκεπτικό ότι η Τουρκία παραμένει πιο χρήσιμη ως «μερικώς» σύμμαχος παρά πλήρως αυτονομημένη. Παρά την ένταση
ΝΙΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, οι ΗΠΑ ευελπιστούν να κρατήσουν την Τουρκία σε δυτική τροχιά. Ετσι, ανέχονται την κατάργηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, την επιθετικότητα εναντίον της Ελλάδας, την εισβολή και κατοχή μέρους της Κύπρου, της Συρίας και του Ιράκ. Παρά τη διακομματική οργή εναντίον του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον, πριν από λίγες ημέρες ο Μπάιντεν πρότεινε στο Κογκρέσο την πώληση νέων F-16 στην Τουρκία και την αναβάθμιση άλλων.
Ενδεχόμενο βέτο της Τουρκίας
στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ θα διαλύσει και τις τελευταίες ψευδαισθήσεις των συμμάχων ότι μπορούν να ανέχονται τη συμπεριφορά της Αγκυρας χωρίς κόστος στους ίδιους. Την ώρα που δύο χώρες με ισχυρότατες ένοπλες δυνάμεις και μακρά παράδοση ουδετερότητας αισθάνονται τόσο άμεση τη ρωσική απειλή που σπεύδουν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία, η οποία προβάλλει την υστερόβουλη ουδετερότητά της ως αρετή, επιχειρεί να εμποδίσει την ένταξή τους και να αποκομίσει οφέλη από το μακελειό στην Ουκρανία. Ο Ερντογάν πιστεύει ότι με αυτή την κίνηση θα ικανοποιήσει το εσωτερικό κοινό, ισχυριζόμενος ότι η Σουηδία και η Φινλανδία στηρίζουν Κούρδους και άλλους «τρομοκράτες», ενώ, αποκλείοντάς τες από το ΝΑΤΟ, κρατάει μακριά δύο χώρες που θα τον πίεζαν για την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. Οπότε, σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, ο Ερντογάν κερδίζει ψήφους είτε ενδώσουν οι υποψήφιες χώρες και σκληρύνουν
τη στάση τους εναντίον των «τρομοκρατών» είτε αποτρέψει την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Επιπλέον, ο Ερντογάν ίσως πιστεύει ότι μπορεί να εκβιάσει τις ΗΠΑ να του προσφέρουν ανταλλάγματα για να άρει το βέτο – όπως, π.χ., την προμήθεια νέων F-16 ή και F-35.
Κινούμενη ως «μη δεδομένος σύμμαχος» (όπως προτείνει στην Ελλάδα ο Αλέξης Τσίπρας), η Τουρκία ενδεχομένως να ανακαλύψει ότι ενώ κάποιες στιγμές ο εκβιασμός μπορεί να είναι κερδοφόρος, σε άλλες ο κίνδυνος για το θύμα είναι τόσο μεγάλος που μόνη του επιλογή είναι να στραφεί εναντίον της πηγής της απειλής. Το ΝΑΤΟ βρίσκεται σε καθοριστική στιγμή. Εάν δεν εντάξει τη Σουηδία και τη Φινλανδία στους κόλπους του, θα χάσει κάθε αξιοπιστία και λόγο ύπαρξης, ενθαρρύνοντας περαιτέρω την αυτοκρατορική βουλιμία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Πριν από 83 χρόνια η Σοβιετική Ενωση επιχείρησε ανεπιτυχώς να καταλάβει τη Φινλανδία. Η σημερινή απειλή λαμβάνεται σοβαρά εκεί. Επίσης, δεν διαφεύγει την προσοχή κανενός ότι η τακτική του Ερντογάν εξυπηρετεί τον Ρώσο πρόεδρο, είτε όταν αγοράζει ρωσικά όπλα είτε όταν επιχειρεί να εμποδίσει τους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ, στην Ανατολική Ευρώπη και στη Βαλτική πριν από λίγα χρόνια, στο ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας σήμερα.
Στις ομάδες, τα μέλη συσπειρώνονται για να εξαλείψουν ό,τι απειλεί τη συνοχή τους. Ετσι και στο ΝΑΤΟ. Οσο η Τουρκία απειλούσε μόνο ένα μέλος, αλλά και λαούς «εκτός ομάδας» (όπως οι Κούρδοι), τα υπόλοιπα μέλη το ανέχονταν, παρά την επισήμανση του Εμανουέλ Μακρόν πως η τουρκική συμπεριφορά έδειχνε ότι το ΝΑΤΟ ήταν «κλινικά νεκρό». Τώρα που η απειλή αφορά την ίδια την ομάδα, ο Τούρκος πρόεδρος θα μάθει τα όρια της αυταπάτης. Θα δει ότι δεν μπορεί να ρίχνει συνεχώς ζαριές χωρίς συνέπειες για τη χώρα του και για τον ίδιο.
Εάν η Βορειοατλαντική Συμμαχία δεν εντάξει τη Σουηδία και τη Φινλανδία στους κόλπους της, θα χάσει κάθε αξιοπιστία και λόγο ύπαρξης.