Το λογισμικό Pegasus και η «θυσία» της Εστεβάν
Σκάνδαλο παρακολουθήσεων κινητών και στην Ισπανία – Απεπέμφθη η επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών CNI
Για μία ακόμη φορά, σε μία ακόμη χώρα, περίεργες εξελίξεις αναδεικνύουν τα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ κράτους και παρακράτους, μεταξύ νόμιμης και παράνομης άσκησης της κρατικής εξουσίας, ενώ τα ερωτήματα που γεννώνται είναι περισσότερα από τις διαθέσιμες απαντήσεις.
Για μία ακόμη φορά, στο επίκεντρο βρίσκεται το λογισμικό Pegasus, της ισραηλινής εταιρείας NSO, το οποίο επιτρέπει τη μετατροπή κινητών τηλεφώνων σε απόλυτες συσκευές παρακολούθησης, με απορρόφηση όλων των επικοινωνιών και ενεργοποίηση της κάμερας και του μικροφώνου τους, εν αγνοία των χρηστών. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που έχουν παραδεχθεί ότι έκαναν χρήση του λογισμικού εναντίον στελεχών της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφων, ακτιβιστών κ.λπ. είναι οι κυβερνήσεις της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και τώρα της Ισπανίας, ενώ χρήση του λογισμικού έχει γίνει εναντίον δημοσιογράφων και στην Ελλάδα.
Η πηγή των αποκαλύψεων για τις παρακολουθήσεις, το καναδικό εργαστήριο τεχνολογίας Citizen Lab, που εξέτασε τα τηλέφωνα των θυμάτων, πυροδότησε τις δραματικές εξελίξεις στην Ισπανία, οι οποίες
οδήγησαν στην αποπομπή της επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών CNI, Παθ Εστεβάν. Η Εστεβάν είχε καταθέσει κεκλεισμένων των θυρών ότι η υπηρεσία της είχε δικαστική άδεια για την παρακολούθηση 18 Καταλανών αυτονομιστών, ενώ οι έρευνες του Citizen Lab έδειξαν ότι στην πραγματικότητα
τα τηλέφωνα που είχαν μολυνθεί ήταν τουλάχιστον 63. Ο νέος γύρος εξέτασης συσκευών, που βρίσκεται σε εξέλιξη, μπορεί να δείξει ότι ο κύκλος των παρακολουθήσεων ήταν ακόμη πιο διευρυμένος.
Η αλήθεια είναι ότι με την ιστορία πλούσιας παρακρατικής δράσης για την καταπολέμηση αποσχιστικών τάσεων σε Καταλωνία και Χώρα των Βάσκων, λίγοι πέφτουν από τα σύννεφα με τις ενέργειες της ισπανικής κυβέρνησης. Υπάρχει όμως μία
διαφορά σε σχέση με το παρελθόν. Η κυβέρνηση μειοψηφίας του Ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ εξαρτάται για την επιβίωσή της από τις ψήφους των Καταλανών αυτονομιστών, τους οποίους ταυτόχρονα παρακολουθεί. Μεταξύ των θυμάτων της παρακολούθησης βρίσκεται και ο ίδιος ο πρόεδρος της αυτόνομης κυβέρνησης της Καταλωνίας, Πέρε Αραγονές.
Το πολιτικό πρόβλημα για τον Σάντσεθ ήταν προφανές, γι' αυτό και κρίθηκε αναγκαία η «θυσία» της Εστεβάν. Τι άλλο συνέβη, τι άλλαξε και τι θα αλλάξει είναι ερωτήματα που δεν έχουν απάντηση. Πάντως το μεγαλύτερο καταλανικό κόμμα, η Ρεπουμπλικανική Αριστερά (ERC), διεμήνυσε ότι θα εξακολουθήσει να στηρίζει την κυβέρνηση Σάντσεθ, ενώ το αίτημα για σύσταση εξεταστικής επιτροπής της Βουλής δεν αναφερόταν μόνο στο Pegasus αλλά και σε ένα παρακρατικό δίκτυο που αποκαλύφθηκε το 2017, επί κυβέρνησης του συντηρητικού Μαριάνο Ραχόι και με την εποπτεία του τότε υπουργού Εσωτερικών Χόρχε Φερνάντεθ Ντίαθ. Το αίτημα κάνει λόγο γενικά για «ύποπτα συμφέροντα που έχουν πρόσβαση σε όπλα που κανονικά προορίζονται για κρατικούς οργανισμούς».
Ζήτημα δημοκρατίας
Μπροστά στην προφανή δυσκολία αποκάλυψης των μηχανισμών αυτών, οι παρακολουθούμενοι ζήτησαν από την κυβέρνηση Σάντσεθ να δημοσιεύσει τουλάχιστον τη δικαστική απόφαση που επιτρέπει τον περιορισμένο αριθμό των νόμιμων παρακολουθήσεων, ώστε να γίνει κατανοητό το σκεπτικό της. Πρόκειται για ζήτημα δημοκρατίας, γενικά, αλλά και οικοδόμησης πολιτικής εμπιστοσύνης ανάμεσα στη Μαδρίτη και στους Καταλανούς αυτονομιστές, με τους οποίους συντάσσεται σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Καταλωνίας. Η κυβέρνηση δεν αρνήθηκε ευθέως, αλλά είπε ότι η δικαστική απόφαση για τις παρακολουθήσεις θα αποχαρακτηρισθεί μόνο αν υπάρξει σχετική εντολή δικαστηρίου. Αντί εξεταστικής επιτροπής, ο πρωθυπουργός Σάντσεθ δεσμεύθηκε να εμφανιστεί στη Βουλή και να απαντήσει σε ερωτήσεις στις 25 Μαΐου.
Ενα από τα πολλά αναπάντητα ερωτήματα της υπόθεσης αφορά την παρακολούθηση του ίδιου του Σάντσεθ. Αφού είχε ξεσπάσει το σκάνδαλο με τους Καταλανούς, ο Σάντσεθ πέρασε από τον ρόλο του θύτη στον ρόλο του θύματος, καθώς η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι και το δικό του τηλέφωνο μολύνθηκε με το λογισμικό παρακολούθησης τον περασμένο Μάιο, όταν βρισκόταν σε εξέλιξη η διπλωματική κρίση ανάμεσα στην Ισπανία και στο Μαρόκο. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, μολύνθηκαν επίσης τα τηλέφωνα της υπουργού Αμυνας Μαργαρίτα Ρόβλεθ και του υπουργού Εσωτερικών Φερνάντε ΓκράντεΜαρλάθκα. Παρά τη μεγάλη βαρύτητα της ανακοίνωσης αυτής, δεν δόθηκε καμία περαιτέρω λεπτομέρεια.
Η επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου που ερευνά το σκάνδαλο Pegasus σε όλη την Ευρώπη ανακοίνωσε ότι μετά το Ισραήλ, την Πολωνία και την Ουγγαρία, μέλη της θα επισκεφθούν και την Ισπανία, σε μια απόπειρα να κατανοήσουν το εύρος της υπόθεσης – ή μάλλον σε μια απόπειρα χαρτογράφησης της κορυφής του παγόβουνου.
Υπήρχε δικαστική άδεια για την παρακολούθηση 18 Καταλανών αυτονομιστών, αλλά είχαν μολυνθεί τα τηλέφωνα τουλάχιστον 63.
EL PAIS, EFE